Άννα Καρένινα: ένα από τα πιο γνωστά και παράλληλα πιο σπουδαία μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, του Ρώσου συγγραφέα Λέοντα Τολστόι. Μέσα σ’ αυτό περιγράφει το πώς το πάθος ενός ανθρώπου είναι αρκετό να τον οδηγήσει στην καταστροφή. Επίκεντρο της ιστορίας αυτής η Άννα Καρένινα, μια νεαρή γυναίκα απαράμιλλης ομορφιάς της υψηλής κοινωνίας, η οποία όμως ζει σε μία, όπως παρουσιάζεται, καταπιεστική οικογένεια αποτελούμενη από τον σύζυγο και τον γιο της. Όπως και στις περισσότερες ιστορίες έρωτα, δε θα μπορούσε να λείπει η έννοια του «απαγορευμένου».
Το απαγορευμένο για την ηρωίδα, στην προκειμένη περίπτωση, έχει όνομα και μορφή. Ο Βρόνσκι, κόμης, νέος κι αντάξιός της στην ομορφιά. Συνδυασμός ικανός ν’ ανατρέψει κάθε ισορροπία στη ζωή της, όπως κι έγινε. Το πάθος της Άννας για τον Βρόνσκι γίνεται ολοένα και πιο έντονο, σε σημείο που ο σύζυγος κι η αγάπη για το παιδί της, δε μοιάζουν αρκετά έτσι ώστε να φρενάρουν το πλέον σίγουρο σφάλμα της. Ένας έρωτας αμοιβαίος. Αμοιβαίος, δηλητηριώδης και μάταιος.
Παρ’ όλα αυτά, το ζευγάρι της ιστορίας δεν είναι κρυφό, ακόμα κι από τον ίδιο τον σύζυγο της Άννας, ο οποίος στην προσπάθειά του ν’ αποφύγει τα επικριτικά βλέμματα και λόγια του κοινωνικού περίγυρου, το αγνοεί κι αρνείται να ζητήσει διαζύγιο από τη γυναίκα του, ελπίζοντας να μείνει κοντά του. Τη γυναίκα που έχασε. Η πίεση της ηρωίδας κορυφώνεται με το νέο της εγκυμοσύνη της από τον εραστή της. Εγκαταλείπει τον γιο και τον άντρα της για να μεγαλώσει την κόρη της με τον Βρόνσκι. Η επιμονή του συζύγου της όμως για να μην πάρουν διαζύγιο παραμένει, με την ελπίδα να προστατέψει την αξιοπρέπειά του. Έτσι η Άννα διανύει μια πολύ σκοτεινή περίοδο και με αποκορύφωμα τις υποψίες της για την απιστία του Βρόνσκι, βρίσκει καταφύγιο στη μορφίνη. Σύντομα συνειδητοποιεί τι έχασε και το αδιέξοδο που βρέθηκε κι οδήγησε εκείνη τον εαυτό της, δίνει στον χαρακτήρα της το τραγικό τέλος που να του αναλογεί και πέφτει στις ράγες του τρένου- κάτι που μερικοί χαρακτήρισαν δειλό κι εγωκεντρικό, ενώ άλλοι το απόλυτο θάρρος μιας καρδιάς ερωτευμένης.
«Αν είναι αλήθεια ότι υπάρχουν τόσα μυαλά όσα κεφάλια, τότε θα υπάρχουν τόσα διαφορετικά είδη αγάπης όσα καρδιές», έγραψε χαρακτηριστικά ο Τολστόι. Όλοι οι χαρακτήρες έδειχναν σημάδια αγάπης, όχι απαραίτητα όπως την ξέρουμε, αλλά δεν αναιρείται ότι την ένιωθαν. Ο σύζυγος τής Άννας, η άρνησή του για το διαζύγιο, ήταν ένας τρόπος να κρατήσει την καλή του κοντά του ακόμα κι όταν την έχει ήδη χάσει. Πόσο ανιδιοτελές ν’ αγαπάς κάποιον, ακόμα και αν αυτός δε σ’ αγαπάει πια; Να μην τον έχεις κοντά σου και να ζεις μ’ αυτό. Ίσως πάλι αυτή να ήταν και μια απόλυτη εκδήλωση κτητικότητας κι εγωισμού. Εξαρτάται πόσο αθώα επιλέγει να το δει κανείς.
Ο εραστής της με την επιμονή του, τη ζήλια που έκρυβε απωθημένα ή ακόμα και την αντίδραση προς την αγαπημένη του, ξεδιπλώνει μια ιστορία πάθους που ξέρει από την αρχή ότι θα έχει τραγικό τέλος. Δείχνει έναν ερωτευμένο που δεν περιμένει τις ιδανικές συνθήκες. Τις φτιάχνει και τις αφήνει να καταστραφούν στον βωμό ενός προκαθορισμένου έρωτα. Η Άννα, η κεντρική ηρωίδα, έχει αγαπήσει ως σύζυγος, ως μάνα, ως ερωμένη. Μια γυναίκα γεμάτη πάθος και παρόρμηση, μια γυναίκα πνιγμένη στα αδιέξοδα των συμβατικοτήτων της ίδιας της κοινωνικής τάξης που τη γέννησε. Κι ο Βρόνσκι, ήταν κάτι παραπάνω από πάθος. Ήταν το εισιτήριό της για τη ζωή που ονειρευόταν. Αυτό δν σημαίνει ότι δεν τον ερωτεύτηκε, όχι. Αυτό την έκανε να τον ερωτευτεί ακόμα περισσότερο.
Έτσι περιγράφει τον έρωτα και την αγάπη ο Τολστόι. Χωρίς μορφή, χωρίς φραγμούς, χωρίς ελπίδα. Μυθιστόρημα για το νόημα της ζωής και της ευτυχίας μέσα σ’ αυτή. Μέσα από τη δαιδαλώδη ιστορία της Άννας Καρένινα, διδάσκεται το αιώνιο λάθος του ανθρώπου να ταυτίζει την ευτυχία του με την πραγματοποίηση των πόθων του. Δε σε κάνει ευτυχισμένο αυτό- το μόνιμο μυστήριο του ανθρώπου: «Τι με κάνει ευτυχισμένο, ή καλύτερα, τί είναι αυτό που δε με κάνει; Από ποια πιστεύω να κρατηθώ;»
Κάπως έτσι παίρνουμε μια γεύση από την απίστευτη ικανότητα του Ρώσου συγγραφέα να παντρεύει τη μυθοπλασία με την πραγματικότητα μ’ έναν αριστουργηματικό τρόπο. Ώστε να καταλάβουμε την ίδια την πραγματικότητα, ν’ αντιληφθούμε τις επιταγές της κοινωνίας, τον έλεγχό της πάνω μας. Ώστε να μάθουμε τι πάει να πει έρωτας, τι πάει να πει ελευθερία, τι πάει να πει θυσία. Ώστε να μάθουμε ποια πραγματικά ήταν η Άννα Καρένινινα.
Πηγή φωτογραφίας από την ταινία Άννα Καρένινα (2012)
Συντάκτης: Βασιλική Νοταρά
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
Επιμέλεια κειμένου: Γιοβάννα Κοντονικολάου
