Από τα γκέτο στη σύγχρονη ραπ

Δεν είναι λίγες οι φορές που μπαίνουμε σε έναν χώρο που δεν έχουμε ξαναπάει, κάπου που είναι έξω απ’ τα νερά μας, για διάφορους λόγους, είτε λόγω των ανθρώπων είτε λόγω των πεποιθήσεων που επικρατούν, και τότε λέμε: «Σαν γκέτο είναι». Γιατί, όμως, η λέξη που μας έρχεται στο μυαλό είναι αυτή; Τι μας κάνει να χαρακτηρίζουμε ένα μέρος έτσι; Τι ακριβώς σημαίνει «γκέτο»; Εμείς πώς το σκεφτόμαστε; Αυτά είναι μερικά απ’ τα ερωτήματα που χρήζουν ανάλυσης κι ήρθε η ώρα να ξεσκονίσουμε τις γνώσεις μας.

Ας ξεκινήσουμε με την ορολογία της λέξης. Γκέτο χαρακτηρίζεται μια περιοχή η οποία είναι κατοικημένη ή συνωστισμένη από άτομα μιας συγκεκριμένης εθνικότητας ή θρησκείας και γενικά άτομα που έχουν κάποιο ιδιαίτερο κοινό γνώρισμα. Έχει επικρατήσει ο χαρακτηρισμός αυτός όταν αναφερόμαστε στη μαύρη φυλή. Η αλήθεια είναι ότι οι άνθρωποι της φυλής αυτής έζησαν τη δουλεία και τη σκλαβιά, την εκμετάλλευση και τον ρατσισμό και μόλις τον 19ο αιώνα μπήκε ένα τέλος σ’ αυτά∙ στη δουλεία τουλάχιστον, γιατί ο ρατσισμός δυστυχώς βασιλεύει μέχρι και σήμερα.

Μέσα, όμως, απ’ αυτό δημιουργήθηκε η υποκουλτούρα των Αφροαμερικανών, που είναι ένα μείγμα διάφορων υποκουλτούρων κι είναι επηρεασμένη απ’ τη διανοητική και πνευματική πτυχή της μαύρης σκέψης. Είναι πραγματικά αξιοσημείωτη η αγάπη για την οικογένεια, η σημασία της προσωπικής νίκης κι αναγνώρισης κι ο θυμός που βγάζουν ως κατάλοιπο της εκμετάλλευσης που υπέστησαν. Λογικό θα πω. Γι’ αυτούς η διατήρηση της οικογένειας είναι αναπόσπαστο κομμάτι τους κι η ιστορία των λαών αυτών αξιομνημόνευτη.

Πέρα από μερικές αξίες που είδαμε, ήρθε η ώρα να ξεκλειδώσουμε το μουσικό κουτί τους. Κι αναφέρομαι στο είδος της μουσικής που πλέον έχει κατακτήσει τον κόσμο· το χιπ χοπ. Ξεκίνησε το 1970 απ’ τους Αφροαμερικανούς και τους Πουερτορικανούς του νότιου Μπρονξ. Το χιπ χοπ κι η ραπ μουσική είναι ένα κουβάρι που οι στίχοι του υφαίνουν έναν πίνακα με τις δυσκολίες, την ανισότητα και τα κοινωνικά προβλήματα που αντιμετώπιζαν τα άτομα αυτά. Μέσα απ’ αυτό οι άνθρωποι βρήκαν κουράγιο, πήραν δύναμη κι έκαναν φανερή τη δυσαρέσκειά τους απέναντι στην εξουσία. Ύψωσαν το ανάστημά τους, μέσα απ’ τη μουσική ενώθηκαν περισσότερο και το κίνημα αυτό εξαπλώθηκε παντού.

Οι υπόλοιποι λαοί αρχίζουν να κατανοούν καλύτερα το κοινωνικό πρόβλημα που επικρατεί, δίνουν σημασία και πλέον όλες οι χώρες εκπροσωπούνται από πολλούς ράπερς. Το ραπ διδάσκει παιδεία, αρχές που τα σχολεία είναι ανίκανα να προσφέρουν, αξίες κι ιδανικά που θα έπρεπε όλοι να ασπαζόμαστε και προπάντων σκιαγραφεί και καυτηριάζει πολιτικά και ρατσιστικά φαινόμενα. Γεμίζει τις ψυχές των πληγωμένων, τους κρατά συντροφιά τα βράδια και γυμνάζει το μυαλό τους, τους βοηθά να επιβιώσουν και να σηκωθούν και την 8η φορά.

Ίσως αυτό να ‘ναι και το μυστικό κόλπο της χιπ χοπ μουσικής που την έκανε τόσο δημοφιλή κι εκατομμύρια άτομα την αγκάλιασαν και την ακούν φανατικά. Και κάπως έτσι πέρασε από την Αμερική με τους Jay Z, Eminem, Fab 5 Freddy κ.α μέχρι και την Ελλάδα. Οι πρωτοπόροι για εμάς ήταν οι Goin’Through και τα Ημισκούμπρια. Εδώ είναι που θα ρωτήσει κάποιος τι έχουμε εμείς να πούμε και για ποιο λόγο έχουμε τόσους καλλιτέχνες επί σκηνής. Κι απαντώ λέγοντας πως το ραπ έχει εξελιχθεί, άλλος μιλάει για πολιτική, άλλος για ισότητα κι άλλος για την αγάπη και την ανθρωπιά που εκλείπουν.

Κάθε χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα κι έχει ανθρώπους –ευτυχώς– που γράφουν γι’ αυτά και τα μοιράζονται με το κοινό τους. Μέσα απ’ αυτήν την υποκουλτούρα δε γίνεσαι ούτε εγκληματίας ούτε ναρκομανής, που τρέμει η μάνα όταν σε πιάνει να ακούς τους στίχους. Απλά ταυτίζεσαι με τα λόγια, νιώθεις πως έχεις έναν σύμμαχο και πως σε καταλαβαίνουν κι άλλοι. Είναι σημαντικό να ανήκεις κάπου κι όλοι αυτό επιζητούμε. Η ελευθερία που νιώθεις στις συναυλίες, η δύναμη που παίρνεις αλλά κι η χαρά, βλέποντας το πρότυπό σου να ραπάρει είναι απερίγραπτη και δε χρειάζεται κανένας να ‘ναι υπόλογος των προτιμήσεών του.

Να πηγαίνετε, λοιπόν, στις συναυλίες-γκέτο και να εκφράζεστε όπως εσείς θέλετε. Κλείνω κάπου εδώ παραθέτοντας μία φράση που ζήλεψαν πολλοί από κάποιον που δεν ήταν ράπερ αλλά ήταν η έμπνευση πολλών. “Float like a butterfly. Sting like a bee” είπε ο Muhammad Ali.