Το ψυχολογικό προφίλ του σαδιστή και του μαζοχιστή

Δύσκολα μπορεί κάποιος να ξεχάσει την εμπορική επιτυχία της ταινίας «Οι 50 αποχρώσεις του γκρι», την τεράστια απήχηση που είχε και την πληθώρα των άρθρων που είχαν γραφτεί πάνω σε αυτό το θέμα. Βέβαια, αναφορές σε τέτοιες συμπεριφορές υπάρχουν από παλιά όπως μέσα στη νουβέλα του Λεοπάλδου Φον Ζάχερ Μάζοχ με τον τίτλο «η Αφροδίτη με τις γούνες», στην οποία αναφέρεται η μαζοχιστική τάση του άντρα να του φέρεται άσχημα και βίαια η γυναίκα καθώς και σε γραπτά του Μαρκήσιου Ντε Σαντ.

Όμως πέρα απ’ τη συγγραφική και κινηματογραφική παρουσίαση, υπάρχει κι η πραγματική εικόνα του σαδισμού και του μαζοχισμού που ο Φρόυντ την όρισε ως σαδομαζοχισμό δεδομένου ότι αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος κι αφορούν την επιθυμία κάποιου να προκαλεί πόνο και την επιθυμία του άλλου να δέχεται πόνο.

Ο σαδιστής αρέσκεται στο να προκαλεί πόνο στο άτομο που ελέγχει ενώ ο μαζοχιστής είναι εκείνος που έχει την ανάγκη να τον ελέγχουν. Τα άτομα αυτά ενδιαφέρονται για τον πόνο σε συνάρτηση με τη σεξουαλική ευχαρίστηση. Θεωρούν ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο ο πόνος δίνεται μέσα απ’ τον έρωτα κι ικανοποιούνται έτσι κι οι δύο συμμετέχοντες.

Μέρος του ερωτικού παιχνιδιού αποτελούν αντικείμενα που θα προκαλέσουν τον πόνο και θα κάνουν εντονότερη την έννοια του ελέγχου και της υποταγής. Ο καθένας εκ των συμμετεχόντων έχει τον δικό του ρόλο, αν και κάποιες φορές μπορεί ένα άτομο να αρέσκεται στην εναλλαγή τους.

Ο σαδιστής δεν επιδιώκει τον θάνατο του θύματός του. Το αντίθετο, επιθυμεί μονάχα να εξουσιάζει το άτομο που έχει υπό τον έλεγχό του, εν αντιθέσει με τους υπόλοιπους τομείς της ζωής του, στους οποίους αδυνατεί να ελέγξει τις καταστάσεις. Είναι άτομο που δυσκολεύεται να σταθεί στην πραγματικότητα της ζωής κι αναζητά την επιβεβαίωση μέσα απ’ τον έλεγχο άλλων ατόμων, ενώ μέσα απ’ τον πόνο που τους προκαλεί νιώθει μέσα του πως είναι ο κυρίαρχος όλων, παίρνει την επιβεβαίωση που στην πραγματική ζωή δεν καταφέρνει.

Απ’ την άλλη μεριά, ο μαζοχιστής νιώθει την ανάγκη να τον ελέγχουν, ίσως γιατί στην καθημερινότητά του έχει ευθύνες, εξουσίες, καταστάσεις που τον πιέζουν και μέσω αυτού του δίνεται η δυνατότητα να ξεφύγει από όλες αυτές τις συνθήκες. Άλλος παράγοντας που πιθανόν να οδηγεί κάποιον στο μαζοχισμό είναι κι η αυτοπεποίθηση που δεν απέκτησε ως παιδί σε συνδυασμό με το γεγονός ότι πιθανώς να μεγάλωσε σε μη υγιή συνθήκες. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκτήσει μια διαστρεβλωμένη εικόνα του τι είναι η φυσιολογική κοινωνική κι ερωτική ζωή.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, οι παραπάνω συμπεριφορές διαμορφώθηκαν στην εφηβεία ή στην πρώιμη νεαρή ηλικία κι εγκαθιδρύθηκαν πλέον στην ενηλικίωση. Στοιχεία του σαδομαζοχισμού είναι η εξουσία κι η υποταγή. Η εξουσία επιτυγχάνεται με τη χρήση σχοινιών ή χειροπεδών πάνω στον υποταγμένο, στον ερωτικό σκλάβο που θα πρέπει να είναι υπάκουος σε ό,τι του κάνει ο αφέντης. Κι αυτό είναι άλλο ένα σημάδι της ανάγκης του σαδιστή να αισθανθεί κυρίαρχος και του μαζοχιστή να νιώσει υποταγμένος.

Η συνύπαρξη αυτή προϋποθέτει μια σιωπηλή συμφωνία μεταξύ των δύο συμμετεχόντων κι έτσι δημιουργούνται ανάμεσά τους αισθήματα εμπιστοσύνης. Αυτό που εξιτάρει τα άτομα που παίρνουν μέρος δεν είναι τόσο ο πόνος ως αίσθημα όσο η ιδέα του πόνου, η ιδέα αυτού που θα έρθει.

Για τα άτομα αυτά η καθημερινότητά τους χαρακτηρίζεται από μια φυσιολογική ζωή, από συμμετοχή τους σε κοινωνικές δραστηριότητες και μια γενικότερη αποδοχή τους απ’ τους υπόλοιπους. Δεν μπορεί να φανεί η προτίμησή τους σε αυτές τις ερωτικές συμπεριφορές. Μέσα τους δε θεωρούν ότι κάνουν κάτι που δεν είναι φυσιολογικό, ίσως γι’ αυτό και σε μελέτες που έχουν γίνει κατά περιόδους μεγάλο ποσοστό εξ αυτών δεν αισθάνονται ενοχές.

Η μόνη περίπτωση στην οποία υπάρχουν αισθήματα ενοχής είναι εκείνη όπου το ρόλο του μαζοχιστή κατέχει ο άντρας κι αυτό πηγάζει απ’ τη στερεοτυπική λογική της κοινωνίας όπου ο άντρας κατέχει εξ ορισμού τον κυρίαρχο ρόλο, εξού και τα ενοχικά αισθήματα που γεννιούνται μέσα τους.

Ο σαδομαζοχισμός μπορεί να εξιτάρει τους άντρες και τις γυναίκες δημιουργώντας τους φαντασιώσεις που θεωρούν ότι θα βελτιώσουν την ερωτική τους ζωή. Ο πόνος, ωστόσο, δεν μπορεί να θεωρεί δείγμα αγάπης κι η υποταγή ευτυχία γιατί σε μια σχέση ερωτική. Οι ρόλοι είναι και θα πρέπει να παραμένουν ισότιμοι. Η σεξουαλική ευχαρίστηση θα πρέπει να πηγάζει από ανθρώπους υγιείς ψυχικά κι η υποταγή σε κάποιον ή η ανάγκη να υποτάξουμε κάποιον, μόνο ισορροπία και σεβασμό στο σύντροφό μας δε φανερώνουν.