Παιδικά τραύματα που φτιάχνουν τις ευάλωτες ενήλικες πλευρές μας

Δύο μάτια ορθάνοιχτα και περίεργα, μια τρυφερή καρδιά και μια δυναμική προσωπικότητα. Ένα παιδί μόλις πέντε ετών, με την ευαίσθητη ψυχούλα του, έτοιμο να ανακαλύψει τον κόσμο και να αφήσει το δικό του αποτύπωμα στη Γη. Αυτό το παιδί ζει ξέγνοιαστο και χαρούμενο, παίζει με τα άλλα παιδιά και αγαπάει τους γονείς του και τα αδέρφια του πολύ. Όλα βαίνουν καλώς και φαίνεται πως έχει μια ευτυχισμένη και όμορφη παιδική ηλικία. Μέχρι που μία μέρα γίνεται κάτι, που ακόμη κι αν εκείνη τη στιγμή δεν το αντιλαμβάνεται ούτε το ίδιο αλλά ούτε κι ο περίγυρός του, πρόκειται να χαραχτεί στη μνήμη του και να μείνει εκεί για πολλά-πολλά χρόνια. Κάτι σαν σημάδι από το πέσιμο με το ποδήλατο την ημέρα που έβγαλε τις βοηθητικές και που το κουβαλάει κι ως ενήλικας, μονάχα λίγο πιο αόρατο. Αυτό το γεγονός στην ψυχολογία ονομάζεται «παιδικό τραύμα». Είναι συχνά ένα τρομακτικό, επικίνδυνο, επίπονο, ή σε ακραίες περιπτώσεις και απειλητικό για τη ζωή περιστατικό, που συμβαίνει σε ένα παιδί (0-18 ετών). Τα παιδικά τραύματα είναι συχνά τα hot topics των ψυχολόγων και συνήθως η ρίζα των σοβαρότερων προβλημάτων και ανησυχιών που αντιμετωπίζουμε ως ενήλικες.

Είναι πολλές φορές τα μικρά πράγματα που έχουν κολλήσει στο υποσυνείδητό μας, λες και τους έβαλες κόλλα στιγμής και που συχνά είμαστε ανίκανοι να προσδιορίσουμε ή λύσουμε μόνοι. Είναι τόσο βαθιά μέσα μας που κρύβονται. Δεν τα βλέπουμε. Ταυτίζονται με τις συμπεριφορές μας, τα πιστεύω μας και πολλές φορές ακόμη και τα θέλω μας. Μοιάζουν λίγο με τη αίσθηση που έχουμε καμιά φορά όταν περπατάμε μόνοι σε σκοτάδι και λέμε πως κάποιος είναι πίσω. Δεν τον βλέπουμε, δεν ξέρουμε ποιος ή τι είναι, δεν είμαστε καν σίγουροι αν υπάρχει στα αλήθεια ή αν μας παίζει παιχνίδια το ένστικτό μας. Αισθανόμαστε όμως πως κάτι πάει λάθος και ξυπνάνε σύσσωμα όλα τα ένστικτα αυτοπροστασίας μας.

Τα περισσότερα παιδιά ζούνε και μεγαλώνουν με τους γονείς τους. Δεν είναι λοιπόν λίγες οι φορές, που έστω και άθελά τους, δημιουργούν οι ίδιοι αυτά τα τραύματα στα παιδιά τους μέσα από συμπεριφορές που το παιδί ερμηνεύει με δικό του τρόπο. Περνάνε τα δικά τους άγχη, τις προσδοκίες και τα ανεκπλήρωτα θέλω τους σε εκείνα. Πόσες φορές άκουσες να λέει κάποιος γονιός «μην κάνεις τα ίδια λάθη με μένα», ή «εσύ παιδί μου πρέπει να πετύχεις στη ζωή σου». Τα λάθη όμως είναι εκεί για να τα κάνουμε και να μαθαίνουμε απ’ αυτά και πες μου, ποιος ορίζει την επιτυχία με τον ίδιο τρόπο; Και φυσικά δε λέμε πως κάθε γονιός που ξεστομίζει αυτές τις φράσεις γράφει και τραύματα στην ψυχούλα του παιδιού του, αφού για κάθε άνθρωπο είναι άλλα αυτά που βρίσκουν τρόπο να μένουν. Παίζει όμως ρόλο ο τρόπος που μιλάμε κι ακόμη κι αν ισχύει αυτό που λένε, πως μέχρι δύο χρονών ο χαρακτήρας ενός ατόμου έχει διαμορφωθεί, τα γεγονότα που συμβαίνουν και μετέπειτα μπορούν κάλλιστα να διαπλάσσουν ένα παιδί λες και είναι ακόμη ασχημάτιστη πλαστελίνη.

Ξέρω ένα παιδί που ο πατέρας του το είχε δει να κλαίει όταν ήταν επτά χρονών και του είπε πως το να κλαις είναι αδυναμία. Αυτό το παιδί μέχρι και που μεγάλωσε δεν έκλαιγε ποτέ μπροστά σε άλλους κι αν τύχαινε καμιά φορά να φτάσει η πίεση στα άκρα, τα έβαζε μετά με τον εαυτό του. Υπάρχουν άλλα παιδιά, μεγαλωμένα σε σπίτια με ζευγάρια που ίσως και να ήτανε καλύτερα αν ήταν χώρια, που ζουν με ένα φόβο δέσμευσης να τους κυνηγάει. Έχουν σαν πρότυπο αγάπης κάτι που δεν πέτυχε και το βλέπουν σαν κανόνα, ή έστω σαν κληρονομική πάθηση που τους εγγυάται ότι θα αποτύχουν και σε δικές τους προσπάθειες. Άλλα παιδιά έχασαν ένα δικό τους πρόσωπο και έχουν το φόβο της απώλειας γραμμένο πάνω τους. Μερικά ίσως μεγάλωσαν σε ένα σπίτι που έμαθαν ότι δεν είναι ποτέ αρκετά καλά, είτε γιατί κάποιος άλλος πάντα τα κατάφερνε λίγο καλύτερα, είτε γιατί ταυτιζόταν η έννοια της επιβράβευσης με εκείνη της επανάπαυσης στο μυαλό των γονιών, χωρίς να βλέπουν πως στο κεφάλι ενός παιδιού η έλλειψή της μπορεί να ταυτιζόταν με την αποτυχία. Αν κάποιος όμως βρει το τι σημαίνει «αρκετά καλός» ας έρθει να μου το πει και εμένα γιατί πολύ με εκνευρίζει αυτή η πρόταση. Συγγνώμη αφέθηκα λίγο, επανέρχομαι με μια λίστα που δυστυχώς είναι ατελείωτη.

Πολλοί οι ενήλικοι που ζουν με σημάδια από ποδήλατο κι άλλοι τόσοι που ζουν με τα άλλα, τα λίγο πιο αόρατα. Το πιο σημαντικό λοιπόν είναι αρχικά να τα εντοπίσουμε, γιατί μόνο έτσι θα καταφέρουμε να κάνουμε και κινήσεις απαραίτητες για να τα αποδεχτούμε· ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα. Κι ας μη μας τρομάζουν οι κινήσεις αυτές, οι απαραίτητες. Είναι οι μόνες που μπορούν να οδηγήσουν και στην αποβολή των καταστάσεων από μέσα μας. Και η αποβολή αυτή με τη σειρά της, μπορεί να οδηγήσει σε μια καθημερινότητα πιο ανάλαφρη. Άλλωστε, δε θα ήταν ωραίο αν το μόνο που αντικατοπτριζόταν στον καθρέφτη από τα παιδικά μας χρόνια, ήταν εκείνο το τόσο αισιόδοξο χαμόγελο;