Η κρίση ταυτότητας ίσως να είναι ζητούμενο κι όχι πρόβλημα

Κοιτάς την αντανάκλασή σου μέσα στον καθρέφτη για ώρα. Μια ερώτηση σχηματισμένη στο μυαλό σου εδώ και λίγο καιρό που δεν τολμάς να ξεστομίσεις. «Είσαι ευτυχισμένος με αυτό που είσαι σήμερα;». Ανοιγοκλείνεις τα μάτια, γυρνάς ελαφριά το κεφάλι, λες και περιμένεις απάντηση. Μα τι περιμένεις; Την απάντηση την ξέρεις, την αισθάνεσαι εδώ και καιρό, μα την κρύβεις κι από εσένα τον ίδιο. Ένα εκκωφαντικό όχι κρύβεται πίσω από τη σιωπή σου, μα δεν τολμάς να το εκφράσεις γιατί φοβάσαι. Φοβάσαι τι θα πει ο περίγυρος και ποιες θα είναι οι συνέπειες. Φοβάσαι το αύριο, το σήμερα, μα περισσότερο φοβάσαι τον εαυτό σου μπρος σε μια τέτοια συνειδητοποίηση και τι θα κάνεις γι’ αυτή. Γιατί αν τελικά δεν είσαι αυτός που νομίζεις πως είσαι, τότε ποιος είσαι;

Η κρίση ταυτότητας δε συμβαίνει εν μία νυκτί ούτε πυροδοτείται από μια συζήτηση ή μια σκέψη. Συσσωρεύεται μέσα από τους συμβιβασμούς σου, την κριτική σου σκέψη και την εσωτερική σου μάχη με τα κοινωνικά πρότυπα. Κρύβεται πίσω από επιτυχίες που τελικά δε σου πρόσφεραν όσα ήλπιζες και πίσω από αποτυχίες που πόνεσαν περισσότερο από όσο είχες φανταστεί. Κι όλο αυτό εκρήγνυται μέσα σε μια στιγμή, ενώ εσύ κοκαλώνεις μπροστά σε αυτό που τόσο ωμά βγαίνει από μέσα σου. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιείς ότι δεν τόλμησες να σε εξερευνήσεις, να σε δοκιμάσεις, να σε μάθεις ή ακόμη κι αν το έκανες δεν είχες ποτέ τα κότσια να το διεκδικήσεις. Είναι η στιγμή που συνειδητοποιείς ότι το σήμερα που ζεις δε σε καλύπτει.

Πρώτος ο Έρικ Έρικσον μας μύησε στον όρο «κρίση ταυτότητας». Στο έργο και στις μελέτες του ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για να εκφράσει την περίοδο προσωπικής εξερεύνησης των εφήβων. Σήμερα χρησιμοποιείται για να περιγράψει την εσωτερική εξερεύνηση του ανθρώπου στα έγκατα του είναι του. Αναφέρεται στην υιοθέτηση αξιών, ενδιαφερόντων, πιστεύω και ενός γενικότερου τρόπου ζωής που θα προσθέτει νόημα και πάθος στη ζωή του καθενός. Είναι δηλαδή ο δικός μας προσωπικός δρόμος προς τον πυρήνα μας.

Κατά τον Έρικσον όταν η περίοδος αυτή της εφηβείας ολοκληρωθεί «σωστά» δημιουργεί ανεξάρτητους νέους με αυτοπεποίθηση, έτοιμους να διεκδικήσουν κάθε τους στόχο. Αντίθετα, μια ανολοκλήρωτη περίοδος καταλήγει σε σύγχυση και ανασφάλεια για τον ρόλο του καθενός στην κοινωνία. Γιατί όμως σήμερα αντικρίζουμε όλο και περισσότερους συγχυσμένους νέους, χωρίς ουσιαστικούς στόχους ζωής; Και γιατί όλο και περισσότεροι βιώνουν την «κρίση μέσης ηλικίας» που δεν είναι άλλη από μια «κρίση ταυτότητας»; Γιατί κι εσύ, ενώ δε νιώθεις ευτυχισμένος, προτιμάς να μένεις κλειδωμένος στο δικό σου βολικό κουτί, διαμαρτυρόμενος για τα πάντα;

Πρακτικά, στην κοινωνία του σήμερα παρατηρούμε γύρω μας μια συνεχιζόμενη κρίση ταυτότητας με το ηλικιακό φάσμα να μεγαλώνει. Η ταχύτατη τεχνολογική και κοινωνική εξέλιξη μας αναγκάζει να αλλάξουμε μέσα από αυτές. Η συνεχόμενη επαφή μας με τα social media και ό, τι αυτά προσφέρουν στη δική μας αισθητική και συνείδηση, ακούσια αλλάζει τον τρόπο ζωής μας, τα πιστεύω και τις επιθυμίες μας. Αυτό από μόνο του αποτελεί μια φυσιολογική κατάσταση μιας και η ταυτότητά μας δεν είναι αμετάβλητη. Παράλληλα αλλάζουμε μέσα από καταστάσεις που βιώνουμε. Μας επηρεάζουν οι μεγάλες αποφάσεις, τα καινούργια ξεκινήματα, η αρχή ή το τέλος μια σχέσης, ο θάνατος ενός αγαπημένου ή ακόμη και η γέννησή του.

Η κρίση ταυτότητας όμως, που διαπιστώνεται σήμερα, βασίζεται στο γεγονός ότι αλλάζουμε ακούσια για να κάνουμε fit in σε μια κοινωνία που αλλάζει, αγνοώντας την προσωπική μας ταυτότητα. Όταν πλέον το αντιλαμβάνεσαι, ερωτήματα όπως «ποιος είσαι;» «τι πιστεύεις;» και «τι θέλεις από τη ζωή σου;» κλυδωνίζουν την ισορροπία που είχες μέχρι σήμερα. Οι συνέπειες μιας τέτοιας αναταραχής στη δική σου ψυχοσύνθεση ίσως να επηρεάσουν την οικογένεια, τους φίλους και το προσωπικό σου περιβάλλον. Μήπως όμως η κρίση ταυτότητας να αποτελεί το ζητούμενο στη σημερινή κοινωνία; Μήπως μέσα από τέτοιες στιγμές αναγκαζόμαστε να δώσουμε ουσιαστική σημασία στους εαυτούς μας για να μας μάθουμε;

Ίσως αυτό που ουσιαστικά πρέπει να εξελίξουμε ως άνθρωποι να είναι η επικοινωνία με τους εαυτούς μας, έτσι ώστε οι αλλαγές που θα βιώνουμε να είναι οι δικές μας συνειδητές επιλογές που θα μας οδηγούν σε μια πιο ουσιαστική ζωή. Αφού, όπως λένε, το μόνο σταθερό είναι η αλλαγή, γιατί τότε να μην εκπαιδεύσουμε εμάς στο πώς θα δεχόμαστε τις αλλαγές παρά να σβήνουμε τις φωτιές που τέτοιες κρίσεις αφήνουν στο πέρασμά τους;

Εν τέλει ίσως η κρίση ταυτότητας του σύγχρονου ανθρώπου να μην πηγάζει από τη συνεχιζόμενη αλλαγή και εξέλιξη. Ίσως να μην πηγάζει από τα γεγονότα ή τις συνθήκες που μας «αναγκάζουν» να αλλάξουμε αλλά από τη δική μας ανικανότητα να επικοινωνήσουμε με το μέσα μας. Πηγάζει από το γεγονός ότι ποτέ δε λάβαμε την απαραίτητη παιδεία όσον αφορά την εσωτερική μας ενδοσκόπηση, εξερεύνηση και εκμάθηση. Πηγάζει από την αφέλειά μας να νομίζουμε ότι η υλική ικανοποίηση προσφέρει ψυχική ολοκλήρωση. Πηγάζει από το γεγονός ότι μάθαμε να αποδεχόμαστε τα κοινωνικά πρότυπα σαν κατεστημένο και όχι σαν επιλογή.

Άρα ναι, η κρίση ταυτότητας είναι ζητούμενο, προς μια πιο ουσιαστική ζωή για όσους δεν κατάφεραν να μάθουν τους εαυτούς τους νωρίτερα. Γιατί, για να θεωρηθείς ελεύθερος, θα πρέπει πρώτα να είναι ελεύθερη η ψυχή σου, το μέσα σου, το είναι σου.