Μπορούμε να κάνουμε αλλαγές διαρκείας στην προσωπικότητά μας;

Αλλάζει ο άνθρωπος; Οι απόψεις των μεγαλύτερων ψυχολόγων και φιλοσόφων διίστανται στο θέμα αυτό και το ερώτημα παραμένει χρόνια τώρα να παιδεύει τον νου. Και εκτός από ένα αιώνιο ερώτημα, μέσα στο πλαίσιο μιας επερχόμενης αλλαγής του ανθρώπου, πολλοί από εμάς έχουμε πέσει θύματα της ίδιας μας της ψευδαίσθησης. Άλλοι πάλι, πίστεψαν σε υποσχέσεις αλλαγής που ποτέ δεν έγιναν πράξη. Όταν αναφερόμαστε σε αλλαγές της προσωπικότητάς μας εννοούμε αλλαγές των πιο θεμελιωδών χαρακτηριστικών μας.

Η προσωπικότητα μας αποτελείται από όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τον τρόπο συμπεριφοράς, τον τρόπο σκέψης και τον τρόπο επικοινωνίας των συναισθημάτων μας στον κόσμο. Μπορεί όμως ο άνθρωπος να μεταβάλει ουσιαστικά την προσωπικότητά του ή μόνο κάποια επιμέρους χαρακτηριστικά του;

Ο άνθρωπος σύμφωνα με έρευνες αναπτύσσει το χαρακτήρα του μέσα στα πρώτα 7 χρόνια της ζωής του. Μέσα σε αυτά τα πρώτα χρόνια λοιπόν, με κύριους πρωταγωνιστές αυτούς που αναλαμβάνουν το ρόλο να μας μεγαλώσουν, εμείς δημιουργούμε τα θεμέλια του χαρακτήρα μας. Κτίζουμε τις δικές μας βάσεις γύρω από τις θεμελιώδες αξίες και πιστεύω του κοντινότερού μας περιβάλλοντος και παράλληλα επηρεαζόμαστε από τις απαιτήσεις που το περιβάλλον αυτό έχει από εμάς. Μεγαλώνοντας αλλάζουμε συνεχώς, εξελισσόμαστε και ωριμάζουμε. Σε ένα κόσμο που συνεχώς αλλάζει και εξελίσσεται, το ίδιο συμβαίνει και στον άνθρωπο. Όμως μια ουσιαστική μετατροπή των βασικών μας χαρακτηριστικών, όπως η εξωστρέφεια μας, η ευσυνειδησία μας, η συναισθηματική μας διαθεσιμότητα, κ.λπ. δεν εξελίσσεται παράλληλα με την κοινωνική μας ωρίμανση.

Συνήθως η ανάγκη για μια καθολική αλλαγή γεννιέται σε μια στιγμή καμπής της ζωής μας. Πολλοί περιγράφουν τον «πάτο» ως καταλυτικό σημείο. Εκεί, που έχεις φτάσει στο χαμηλότερο όριό σου, που δεν πάει πιο κάτω. Εκεί που έχεις πια εξαντλήσει κάθε δικαιολογία και παράλληλα δε νοιάζει και κανένα να τις ακούσει. Εκεί που αναγκάστηκα πρέπει να πάρεις εσύ τη ζωή στα χέρια σου, γιατί δε θα το κάνει κανείς άλλος για σένα. Ίσως εκεί, όπου έχουμε εξαφανίσει κάθε αντιπερισπασμό, μόνο τότε θα μπορούμε να αφιερωθούμε ουσιαστικά σε εμάς και να βρούμε τα «λάθη» ή τα προβλήματά μας. Για κάθε κομμάτι του χαρακτήρα μας που χρήζει βοήθειας πρέπει να εντοπίσουμε την πηγή του, το λόγο δηλαδή που αντιδρούμε ή συμπεριφερόμαστε με αυτό τον τρόπο.

Πολλοί άνθρωποι στη διαδικασία αυτή βοηθήθηκαν από ψυχολόγους ή ψυχοθεραπευτές, γιατί μέσα από τις γνώσεις κα την εμπειρία τους η διαδικασία απογύμνωσης της ταυτότητάς μας γίνεται ευκολότερα. Τείνουμε να αντιλαμβανόμαστε τη σοβαρότητα των γεγονότων όταν μάς τη μεταφέρουν τρίτα άτομα, παρά άτομα του δικού μας κοντινού περιβάλλοντος. Κάποιες φορές το μυαλό μας για να μας προστατέψει από τον πόνο, επιβάλλει τη χρήση παρωπίδων στην κριτική που λαμβάνουμε από το κοντινό μας περιβάλλον.

Όπως κάθε προσπάθεια κόντρα σε κάτι κατεστημένο, έτσι και μια τέτοια αλλαγή στα βαθύτερα θεμέλια του χαρακτήρα μας χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια. Είναι ένας μακρύς, και ανεξερεύνητος δρόμος με πολλά εμπόδια και λακκούβες στη μέση κι εσύ έχεις όπλο μονάχα τη θέλησή σου. Είναι αρκετό όμως αυτό; Απαιτεί μια συστηματική προσπάθεια από εσένα, να ξέρεις, για να ξεθάψεις τις βαθύτερες ρίζες του προβλήματος. Το πρώτο βήμα βέβαιά το έχεις ήδη κάνει όταν αντιλήφθηκες τα αδύναμά σου σημεία και θέλησες να τα βελτιώσεις. Το σημαντικότερο βήμα όμως είναι να δεις τις συνθήκες της ζωής σου απαλλαγμένες από το συναισθηματικό φορτίο που τους φόρεσες. Αν θέλεις να εξελιχτείς, πρέπει να σπάσεις το φαύλο κύκλο των άλλοθι που καταλογίζεις στον εαυτό σου για όσα δε λειτουργούν για σένα. Πρέπει να ξεφύγεις από τις δικαιολογίες που χρησιμοποιείς για να εφησυχάζεις τις σκέψεις σου. Τότε μόνο θα καταφέρεις να καταλογίσεις τα λάθη και τα σωστά σου, και να μην ψάχνεις πια τον άγνωστο «χ» στην εξίσωση της ζωής σου.

Ως αυτοκαθοριζόμενα όντα αδικούμε τους εαυτούς μας κρύβοντας τη δική μας δειλία για αλλαγή πίσω από άλλες ταμπέλες όπως την ηλικία και τη γενετική κληρονομιά. Δεν υπάρχει ηλικιακή κλίμακα για να πάρεις τα ηνία της ζωής σου, ούτε γονιδιακά φρένα που να σταματούν την εξέλιξή σου. Η βελτίωση κάποιων χαρακτηριστικών μας πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι κάθε ανθρώπου που εξελίσσεται. Ίσως ποτέ να μη βρεις τις ιδανικές συνθήκες για να λειτουργήσουν ως προάγγελμα μιας μεγάλης αλλαγής. Μην καταλήγεις όμως να αναλώνεσαι σε μια συνεχής εξεύρεση δικαιολογιών για να καλύψουν την αδυναμία σου. Τις πλείστες φορές καταλήγουμε να παρατάμε κάθε μας προσπάθεια και ο ουσιαστικότερος λόγος αποτυχίας μας είναι η δική μας ανικανότητα να πιστέψουμε σε αυτή την αλλαγή.

Ίσως η πλήρης αλλαγή χαρακτήρα να είναι ανέφικτη εάν αποτελεί την αφετηρία σου. Αν όμως ξεκινήσεις μετατρέποντας κάποιες σταθερές σαθρές βάσεις της ζωής σου σε μεταβλητές και βελτιώσεις τον τρόπο ζωής σου γύρω από αυτές, τότε ίσως μπορεί να επιτευχθεί και μια κατά βάση αλλαγή προσωπικότητας. Η κάθε αλλαγή όμως που επέρχεται, μεταβάλλει επίσης και τις μέχρι τώρα συνθήκες κοινωνικής μας συνεύρεσης. Θα εντοπιστεί, θα συζητηθεί, ίσως ακόμη και να σου ασκηθεί πίεση για επιστροφή στον «παλιό, καλό εαυτό σου». Οι άνθρωποι έχουμε μάθει να απωθούμε το διαφορετικό. Μας φοβίζει η αλλαγή γιατί χαλάει την έννοια της ισορροπίας που στήσαμε, μας κλυδωνίζει τον κόσμο. Μπορούμε  να κάνουμε αλλαγές στην προσωπικότητά μας φτάνει να πιστέψουμε στους εαυτούς μας και να επενδύσουμε στη δική μας εξέλιξη. Ο Κομφούκιος το έθεσε σωστά: «Αυτός που θέλει να είναι σταθερά ευτυχισμένος πρέπει να αλλάζει συχνά.»