Είμαι 30. Δεν έχω σχέση. Όχι, δεν έχω πρόβλημα με την πάρτη μου. Δεν το λέω γι’ αυτό. Θα καταλάβεις αργότερα γιατί το αναφέρω. Μέχρι στιγμής έχω δεχθεί αρκετές σ3ξιστικές συμπεριφορές από συνεργάτες κι αφεντικά. Δύο από αυτές μπορώ να πω πως με στιγμάτισαν ψυχικά με αποτέλεσμα να εγκαταλείψω τον χώρο εργασίας. Θα σταθώ όμως στην τελευταία και πιο πρόσφατη, η οποία ξεπέρασε κάθε δικό μου όριο λογικής και ανοχής.
Η συνεργασία μας ήταν πολύ καλή στην αρχή. Είχα καταλάβει, βέβαια, πως επρόκειτο για έναν «ιδιαίτερο» άνθρωπο με πολλές ιδιοτροπίες και «χούγια» περίεργα. Ανυποψίαστη τότε τον χαρακτήριζα ιδιαίτερο και προσπαθούσα να προσπεράσω κάθε μπούρδα που ξεφούρνιζε και κάθε πράξη του που χτυπούσε κόκκινο. Πέρασαν σχεδόν 4 μήνες για να καταλάβω τι κουμάσι ήταν. Στους 4 μήνες που ήμουν εκεί, έδιωξε κακήν κακώς τη συνάδελφό μου επειδή τόλμησε να πει τη γνώμη της και να τη στηρίξει, επειδή δεν υποστήριξε την άποψή του, επειδή ήταν ο εαυτός της. Ήταν το πρώτο δείγμα σ3ξιστικής συμπεριφοράς που παρατήρησα. Είχε την αντίληψη ότι επειδή ήταν άντρας και το αφεντικό, η άποψή του ήταν η μοναδική ορθή.
Μια παρένθεση: Για όσους δε γνωρίζουν «σ3ξισμός ονομάζεται κάθε έκφραση (πράξη, λέξη, εικόνα, χειρονομία), η οποία βασίζεται στην ιδέα ότι κάποια άτομα, πιο συχνά γυναίκες, είναι κατώτερα από άλλα, εξαιτίας του φύλου τους». Στις ακραίες μορφές του θα μπορούσε κανείς να πει ότι ο σ3ξισμός υποθάλπει την παρενόχληση (σ3ξουαλική κ.α.) ή και άλλες μορφές βίας.
Τα πράγματα όμως άρχισαν να γίνονται χειρότερα όταν έμεινα μόνη στο γραφείο μαζί του. Σε κάθε νέο project, δεν μπορούσα να πω τη γνώμη μου. Πάντα μιλούσε αυτός και κάναμε ό,τι έλεγε. Ήμασταν σε συναντήσεις κι όταν πήγαινα να μιλήσω, με διέκοπτε. Είχε το ύφος «εσύ δεν κατέχεις», «τι μιλάς», «δε σε ρώτησα». Έφτασα σε σημείο να φοβάμαι ν’ ανοίξω το στόμα μου ακόμα και για το πιο απλό πράγμα. Με έκανε να αμφισβητήσω τις γνώσεις μου, την εξυπνάδα μου, να χάσω αυτοπεποίθησή μου. Όσο κι αν δεν ήθελα να το παραδεχτώ, ήταν τόσο εμφανή τα σημάδια σ3ξιστικής συμπεριφοράς που δεχόμουν. Σημειώστε ότι όσοι υπάλληλοι πέρασαν από το γραφείο του ήταν γυναίκες κι αυτό δεν είναι ποτέ τυχαίο. Προφανώς και θα είχε την ίδια συμπεριφορά απέναντί τους, δε θα μπορούσε κιόλας να υψώσει το αντρικό του ανάστημα με τόση ευκολία σε έναν άντρα.
Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται αθώα και πολλοί είναι αυτοί που θα πουν «σιγά το πράγμα». Όχι, δεν είναι και σιγά το πράγμα. Όταν δεν ξέρεις πώς να συμπεριφερθείς, καλύτερα να έχεις κλειστό το στόμα σου και να μην επιβάλλεσαι σε άλλους ανθρώπους. Όταν ένα άτομο (θύτης) προσπαθεί να σπείρει αμφιβολίες σ’ ένα άλλο (θύμα), ώστε να καταλήγει να μην είναι βέβαιο για τη μνήμη, την αντίληψη και τη λογική του, αυτό αποτελεί μέθοδος ψυχολογικής χειραγώγησης -γνωστή ως gaslighting-, και έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως μορφή βίας. Ο θύτης επί της ουσίας χρησιμοποιεί την άρνηση, την παραπλάνηση, τα ψέματα και τις αντιφάσεις, με σκοπό να αποσταθεροποιήσει το θύμα και να απαξιώσει τις πεποιθήσεις του.
Η πιο πάνω συμπεριφορά του εργοδότη μου δε σταμάτησε εδώ. Πέρασε στην παρενόχληση, στα σ3ξουαλικά υπονοούμενα -δήθεν με αστείο τρόπο- και σε αδιάκριτα κομπλιμέντα. Ξεκίνησε να σχολιάζει τα ρούχα που φορούσα καθημερινά, μέχρι και τα παπούτσια λέγοντας «κάθε μέρα λέω στη γυναίκα μου για τα ρούχα σου, πως κάθε μέρα είσαι και μια άλλη με αυτά που φοράς», «δεν πρέπει να χάσεις άλλα κιλά, δε θα σου πηγαίνει» και «είπα στη γυναίκα μου για αστείο πως θα πάμε μαζί για δουλειά στην Αθήνα αλλά για να μην μπαίνουμε σε έξοδα θα κλείσουμε ένα δωμάτιο». Όλα αυτά τα άκουγα, παρατηρούσα αλλά ποτέ δεν απαντούσα. Άργησα πολύ να αντιληφθώ ότι και αυτά τα σχόλια αποτελούσαν μορφή σ3ξιστικής συμπεριφοράς.
Το καμπανάκι χτύπησε κόκκινο όταν μια μέρα φορούσα τζιν, μπλούζα λεπτή με μακριά μανίκια, λιγάκι εφαρμοστή και σακάκι. Έκανε όμως απίστευτη ζέστη εκείνη τη μέρα. Παρ’ όλα αυτά, μου ήταν ψυχικά και σωματικά αδύνατο να βγάλω το σακάκι, λες και βαρούσε το ίδιο το σακάκι 10 κιλά. Και αυτό γιατί; Δεν ήθελα να το βγάλω μήπως και έβλεπε κάτι και το σχολίαζε ή με κοιτούσε με γλοιώδη τρόπο. Έπεισα τον εαυτό μου ότι θα άντεχα μέχρι να σχολάσω. Με είχε κάνει να αισθανθώ τόσο άβολα. Εγώ που δε σήκωνα μύγα στο σπαθί μου, κατέληξα να σκάω απ’ τη ζέστη για έναν «ιδιαίτερο» άνθρωπο. Μέχρι να πάω σπίτι επαναλάμβανα την ιστορία, ώστε να πείσω τον εαυτό μου πως δεν είμαι εγώ το πρόβλημα και ότι ποτέ μου δεν έδωσα ούτε και την παραμικρή αφορμή για να σχολιάζει το ντύσιμό μου ή και για να με βλέπει περίεργα -όπως καμία γυναίκα δεν έκανε, αλλά μας άφησαν να το πιστεύουμε.
Σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ δύσκολο να καταφέρεις να διακρίνεις πως δεν είσαι εσύ το πρόβλημα. Εξίσου δύσκολο είναι επίσης να αποφασίσεις να φύγεις από την εργασία σου όταν έχεις ανάγκη τα χρήματα. Πέρασε από το μυαλό μου να τον καταγγείλω μιας και η υπόθεση υπόκειται σε ποινική δίωξη με βάση τον νόμο. Αλλά μετά σκέφτηκα ότι πολλοί θα ήταν αυτοί που θα έλεγαν πως εγώ ευθυνόμουν, θα ρωτούσαν αμέσως εάν είμαι σε σχέση, παντρεμένη και ούτω καθεξής -θυμήσου αυτό που είπα στην αρχή. Θα τον καλούσαν, και θα ήταν απλώς ο λόγος μου ενάντια στον δικό του. Ναι, δυστυχώς, η κοινωνία μας είναι ακόμη τόσο κλειστή σ’ αυτές τις καταστάσεις και η γυναίκα θα είναι αυτή που άδικα θα κατηγορείται πως προκάλεσε το συμβάν.
Ο σ3ξισμός στον χώρο εργασίας είναι μια πραγματικότητα. Λέμε ότι βαδίζουμε μπροστά σε μια καλύτερη κοινωνία αλλά συμβαίνει το αντίθετο. Κάθε φορά που οποιοσδήποτε βιώνει μια σ3ξιστική συμπεριφορά, ιδίως στον χώρο εργασίας, είναι λες και μπαίνουμε σε μια μηχανή του χρόνου και ταξιδεύουμε 50 χρόνια πίσω. Ως γυναίκες είναι πιθανόν να έχετε βιώσει κι εσείς κάποιο αντίστοιχο περιστατικό, αλλά και ως άντρες μπορεί να το βιώσατε γιατί ο σ3ξισμός δεν αφορά μόνο στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών αλλά σ’ όλους μας. Οφείλουμε να αντιδρούμε. Ο καθένας με το δικό του τρόπο, λίγο ή πολύ -όπως μπορεί. Εγώ επέλεξα τη σιωπή και τη φυγή, ρίχνοντας μια τεράστια πέτρα πίσω μου. Δε λέω πως μου είναι εύκολο, γιατί κάθε μέρα που περνάει συνειδητοποιώ πως η συμπεριφορά ενός ατόμου αποτέλεσε πληγή για την αυτόπεποίθησή μου και με έκανε να με αμφισβητήσω. Έκανα όμως την αρχή και είμαι περήφανη για’μένα. Ό,τι και να μας συμβαίνει, οφείλουμε πρώτα από όλα να σεβόμαστε τον εαυτό μας και να φεύγουμε, επαναστατώντας ενάντια σε οποιαδήποτε σ3ξιστική συμπεριφορά που βιώνουμε στον χώρο εργασίας μας.
Επιμέλεια κειμένου: Ζηνοβία Τσαρτσίδου
