«Άλλα χρόνια τότε», η πιο ανόητη δικαιολογία

Έχετε ακούσει και εσείς τη φράση «άλλα χρόνια τότε» έτσι; Κι αν όχι, είμαι σίγουρη απλά ίσως δε δώσατε σημασία, γιατί εάν δώσετε θα συνειδητοποιήσετε ότι την ακούτε και σχετικά συχνά. Μπορεί να τη χρησιμοποιείτε κιόλας. Και δεν είναι κακό να μιλάει κάποιος για τα παλιά χρόνια και να τονίζει τις διαφορές με το τώρα, κακό είναι να χρησιμοποιείται αυτή η φράση σαν δικαιολογία απέναντι σε σεξιστικές ή ρατσιστικές συμπεριφορές.

Ο σεξισμός και ο ρατσισμός είναι θέματα που απασχολούν την κοινωνία που ζούμε σήμερα άμεσα, αφού στόχος είναι να εξαλειφθούν. Και ίσως να πετυχαίνει γιατί σε σχέση με το παρελθόν υπήρξε πρόοδος, η αναγκαία, χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει πως είμαστε σε καλό δρόμο αφού βλέπουμε ότι συμπεριφορές και κοινωνικές αντιλήψεις αυτής της μορφής υπάρχουν επί καθημερινής βάσης. Η διαφορά είναι ότι τα περιστατικά μειώθηκαν έως ένα βαθμό και κάποιες ρατσιστικές αντιλήψεις που υπήρχαν κάποτε δεν τις βλέπουμε σε τόσο μεγάλο βαθμό σήμερα.

Ας ξεκινήσουμε λοιπόν διαχωρίζοντας αυτές τις δύο συμπεριφορές στο μυαλό μας. Ο ρατσισμός αναφέρεται σε περιπτώσεις όπου γίνεται η οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ ατόμων για διάφορους λόγους όπως για παράδειγμα με βάση τη θρησκεία, τα πολιτικά πιστεύω, τις ερωτικές προτιμήσεις, την καταγωγή, την εμφάνιση, η λίστα είναι ατελείωτη. Ο σεξισμός είναι ένα είδος ρατσισμού αφού αναφέρεται στις διακρίσεις που γίνονται ως προς το φύλο ενός ατόμου, δηλαδή εάν είναι γυναίκα ή άντρας και τον κοινωνικό ρόλο αυτών. Και στις δύο περιπτώσεις, εάν ένα άτομο έχει τέτοιου είδους συμπεριφορά μιλάμε για άτομο που έχει την αντίληψη ότι με βάση τα άνωθεν κριτήρια μπορεί να διαχωρίσει τους ανθρώπους σε ανώτερους ή κατώτερους και πιστεύει ότι δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίσοι μεταξύ τους άρα γιατί να συμπεριφέρεσαι σε όλους το ίδιο;

Μερικά τρανταχτά παραδείγματα του παρελθόντος αφορούν ρατσιστικές αντιλήψεις ως προς τις γυναίκες και τους ομοφυλόφιλους, χωρίς να σημαίνει ότι δεν υπήρχαν ρατσιστικές συμπεριφορές απέναντι σε άλλους πληθυσμούς. Πριν 50 χρόνια για παράδειγμα στις ΗΠΑ (κι όχι μόνο), εάν μία γυναίκα έμενε έγκυος, μπορούσαν να την απολύσουν και να μην τη δεχτούν σε άλλες δουλειές αφού δεν υπήρχε κανένας νόμος που να προστατεύει τις εγκύους. Επίσης, γύρω στη δεκαετία του 1950, ο ρόλος της γυναίκας ήταν ξεκάθαρος, να παντρευτεί νωρίς και να κάνει παιδιά, δηλαδή να είναι απλά νοικοκυρά στο σπίτι, -χωρίς αυτό να είναι κακό, φτάνει να είναι επιλογή της ίδιας- και δυστυχώς το 50 δεν ήταν δική της επιλογή αλλά της κοινωνίας. Εννοείται φυσικά ότι τότε το να χωρίσει ένα ζευγάρι, πόσο μάλλον να ζητήσει η γυναίκα διαζύγιο δεν ήταν κάτι αποδεκτό.

Ακόμη ένα τραγικό παράδειγμα ήταν το καθεστώς που ίσχυε το 1952, όπου το να είσαι ομοφυλόφιλος με βάση την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία ήταν ασθένεια και πιο συγκεκριμένα μια κοινωνικοπαθητική διαταραχή της προσωπικότητας. Σε αρκετές χώρες υπήρχε μέχρι και το πέναλτι της αφαίρεσης της ζωής σου εάν ήσουν ομοφυλόφιλος, με το «καλό» να είναι ότι σήμερα απέμειναν μόνο 12 χώρες που έχουν ακόμη αυτό το φριχτό πραγματικά καθεστώς. Αυτά είναι μερικά παραδείγματα πολύ μικρά. Υπάρχουν και τα πιο έμμεσα, με τη διαφήμιση να αντιμετωπίζει τη γυναίκα ως αντικείμενο, με την πολιτεία να της στερεί δικαίωμα ψήφου, με την κοινωνία α σωπαίνει μπροστά στην παιδική εργασία, τη μόλυνση του περιβάλλοντος κι άλλα τόσα και τόσα που σήμερα όταν έρχονται σε συζητήσεις, πνίγονται κάτω από ένα «άλλα χρόνια τότε». Τέτοιες συμπεριφορές, υπήρχαν και υπάρχουν ακόμη απέναντι σε πολλά άτομα για διάφορους λόγους.

Δυστυχώς, ενώ σήμερα θέλουμε να πιστεύουμε ότι προοδεύσαμε και θα συνεχίσουμε να κάνουμε βήματα μπροστά ως προς την εξάλειψη τέτοιων συμπεριφορών, ταυτόχρονα τις δικαιολογούμε. Αυτή η έκφραση είναι ένας από τους πιο ανόητους τρόπους να δώσει άλλοθι τέτοιες αντιλήψεις και ακόμη χειρότερα, τις πράξεις που έγιναν λόγω αυτών των αντιλήψεων. Το λάθος είναι λάθος όσα χρόνια πριν κι αν συνέβη. Πράξεις που θίγουν τον άνθρωπο, ή τον κόσμο μας, είτε συνέβησαν τώρα ή τότε, δε θα έχουν ποτέ ελαφρυντικό. Οι ίδιες οι συνέπειές τους θα μας το δείχνουν. Το να προσπαθείς να «απαλύνεις» τέτοιου είδους συμπεριφορές με το να λες «άλλα χρόνια τότε» είναι χειρότερο από τις πράξεις, αφού ουσιαστικά συναινείς ακούσια. Οι ρατσιστικές και σεξιστικές αντιλήψεις ήταν, είναι και θα παραμείνουν λάθος όσα χρόνια κι αν περάσουν. Σε έναν κόσμο όπου προσπαθούμε να εξελιχτούμε, το να ζει ο ρατσισμός ακάθεκτος και ακόμη χειρότερα, να δικαιολογείται, είναι ίσως η μεγαλύτερη αποτυχία του είδους μας.