Σύμπλεγμα υπεροχής ή αλλιώς ζώντας σε μεγαλοπρεπείς αυταπάτες

Ποια είναι η βάση της υπεροχής; Είναι σε σχέση με-; Είναι χαρακτηριστικό που προκύπτει ή το έχεις από τη στιγμή που γεννιέσαι; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν κάποιον για να φτάσει στο σημείο πρώτα να το νιώσει και μετά να το δηλώσει; Ο Alfred Adler μέσα από τις έρευνές του ανακάλυψε ότι το σύμπλεγμα υπεροχής παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της προσωπικότητας του ανθρώπου και μας έδωσε τα φώτα του με την εκτενή έρευνά του.

Βασιζόμενος στο ότι το σύμπλεγμα υπεροχής δημιουργείται κατά τη διάρκεια που ο άνθρωπος προσπαθεί να ξεπεράσει το σύμπλεγμα κατωτερότητας που τον διακατέχει, ανέπτυξε τη θεωρεία του. Μετά από χρόνια, ομάδα από την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία πρόσθεσε ότι το σύμπλεγμα υπεροχής, ή όπως το ονόμασαν οι ίδιοι «Μεγαλοπρεπείς Αυταπάτες», δεν προέρχεται μόνο όταν ο άνθρωπος προσπαθεί να κρύψει το σύμπλεγμα κατωτερότητας αλλά μπορεί να προέλθει κι όταν ο άνθρωπος βιώσει μία υπερβολικά έντονη συναισθηματική κατάσταση. Κατά τη διάρκεια των χρόνων, υπήρξαν πολλές αντιφατικές απόψεις αφού πολλοί πίστευαν πως είναι αδύνατον ένα άτομο να έχει και τα δύο συμπλέγματα –ανωτερότητας και κατωτερότητας– αλλά τελικά τα πράγματα ήταν πιο σύνθετα από το προφανές.

Το σύμπλεγμα υπεροχής εμφανίζεται όταν ένας άνθρωπος έχει την αντίληψη για τον οποιοδήποτε λόγο ότι είναι ανώτερος από άλλους συνανθρώπους του. Ουσιαστικά είναι άτομα που πιστεύουν ότι τα κατορθώματά τους και οι ικανότητές τους ξεπερνούν αυτά των υπόλοιπων ατόμων και έχουν μεγάλη άποψη για τον εαυτό τους. Με βάση τη θεωρεία του Adler, αυτά τα άτομα βγάζουν τέτοιο χαρακτήρα προς τα έξω επειδή κρύβουν μέσα τους αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης. Το να δείχνουν ότι είναι υπεράνω είναι ο τρόπος άμυνάς τους έτσι ώστε να κρύψουν τις αποτυχίες τους ή το αίσθημα της ανεπάρκειας που νιώθουν.

Πολλοί θα έλεγαν ότι απλά αυτά τα άτομα έχουν υπέρμετρη αυτοπεποίθηση, αλλά η διαφορά είναι ότι η αυτοπεποίθηση συμβαίνει όταν είσαι καλός σε κάποιον τομέα ή έχεις συγκεκριμένες δεξιότητες ή ταλέντο οπότε είσαι σίγουρος για τον εαυτό σου. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η αυτοπεποίθηση είναι απούσα, γιατί δεν είσαι απαραίτητα καλός σε κάτι καθώς βασίζεται η συμπεριφορά σου στο τι σου δίνει ο συνομιλητής σου. Μπορεί δηλαδή στο άτομο με κόμπλεξ κατωτερότητας, συνομιλώντας με κάποιον που είναι π.χ. πολύ καλός στο μπάσκετ, να δημιουργηθεί η ανάγκη να υπερβάλλει ή/και να καυχηθεί για της μπασκετικές του ικανότητες, ενώ μπορεί να μην έχει ακουμπήσει μπάλα του μπάσκετ στη ζωή του και μάλιστα να μην του αρέσει κιόλας.

Ο Sigmund Freud πίστευε πως είναι ένας ενθαρρυντικός παράγοντας έτσι ώστε στο να ωθήσει τον άνθρωπο να ξεπεράσει τις αποτυχίες του ή να προσπαθήσει να κυνηγήσει αυτό που του λείπει. Το να διαγνωστεί κάποιος με σύμπλεγμα υπεροχής ή ανωτερότητας είναι αρκετά δύσκολο αφού τα συμπτώματα που δείχνει μπορούν να ταυτιστούν και με άλλες ασθένειες της ψυχικής υγείας. Επίσης, ο Adler πίστευε πως είναι στην ανθρώπινη φύση ο άνθρωπος να προσπαθεί να δείξει ανωτερότητα, πράγμα που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο το να αναγνωριστούν τα άτομα που πάσχουν από αυτό το σύμπλεγμα ενάντια στα άτομα που απλά αποζητούν ανέλιξη και επιβράβευση.

Τα  συμπτώματα γενικά είναι εύκολο να γίνουν αντιληπτά από ένα τρίτο άτομο, το πρόβλημα είναι ότι μόνο ένας ειδικός μπορεί να αναγνωρίσει εάν κάποιος έχει σύμπλεγμα υπεροχής ή εάν είναι άλλος ο λόγος που συμπεριφέρεται έτσι. Μερικά συμπτώματα περιλαμβάνουν τη μεγάλη άποψη για τον εαυτό τους και την αξία τους, αλαζονική συμπεριφορά και καυστικά σχόλια που δεν υποστηρίζονται από την πραγματικότητα, μεγάλη προσοχή στην εμφάνισή τους, παρουσιάζουν τάσεις εξουσίας και θέλουν όλα να είναι κάτω από τον έλεγχό τους, δεν είναι πρόθυμοι να ακούσουν τη γνώμη των άλλων αλλά αποζητούν συνεχώς επιβεβαίωση από τρίτα άτομα, δεν αναγνωρίζουν τα λάθη τους, έχουν απότομες αλλαγές διάθεσης.

Η λίστα είναι μεγάλη αλλά το να παρουσιάζει κάποιος αυτά τα συμπτώματα δε σημαίνει απαραίτητα πάσχει από κόμπλεξ υπεροχής. Για να διαγνωστεί κάποιος, πρέπει να γίνει μέσω ψυχολόγου ο οποίος θα ψάξει βαθύτερα ως προς το τι προκαλεί τέτοια συμπεριφορά στο συγκεκριμένο άτομο. Το πρόβλημα με τα άτομα που παρουσιάζουν σύμπλεγμα υπεροχής, είναι ότι με τη συμπεριφορά τους επηρεάζουν και τον περίγυρό τους. Εκτός από την αλαζονική συμπεριφορά που εννοείται επηρεάζει την ψυχολογία ενός τρίτου ατόμου, υπάρχουν και οι περιπτώσεις όπου εάν δε νιώθει πως αξίζει περισσότερο από τον περίγυρό του και αισθάνεται μετριότητα, τότε θα προσπαθήσει να υποτιμήσει και να υποβιβάσει τα άλλα άτομα έτσι ώστε να νιώσει πως είναι καλύτερος από αυτούς.

Το να έχεις σύμπλεγμα υπεροχής απλά δείχνει πως χρειάζεται να αφιερώσεις περισσότερο χρόνο στον εαυτό σου, να κάνεις ενδοσκόπηση, να κατευθυνθείς προς μονοπάτια που σε καλύπτουν περισσότερο, μα πάνω από όλα να αγαπήσεις τον εαυτό σου. Να αγαπήσεις τον εαυτό σου άνευ σύγκρισης. Κι αυτό είναι η πραγματική ανωτερότητα. Όλα τα υπόλοιπα είναι απλά ένα ανόητο πλασίμπο.