«Η ανάγκη κάνει τους ανθρώπους επινοητικούς», έγραψε κάποτε ο αγαπημένος σε όλους μας Αίσωπος. Κάπως έτσι, αρχαίοι πολιτισμοί, όπως οι Αιγύπτιοι, οι κάτοικοι της Μεσοποταμίας, οι αρχαίοι Έλληνες και πολλοί άλλοι, ανάλογα με τις ανάγκες που τους δημιουργούσε η περιοχή στην οποία κατοικούσαν, αναγκάζονταν να γίνουν ευρηματικοί προκειμένου να κάνουν τη ζωή τους πιο εύκολη, ακόμα και για να επιβιώσουν.
Για παράδειγμα, το να σκάβεις με τα χέρια για να καλλιεργήσεις ένα έδαφος σκληρό και τραχύ ήταν εξαντλητικό και μη παραγωγικό. Έτσι εφηύραν τα πρώτα γεωργικά εργαλεία. Ναι, αυτά τα ξύλα στα οποία στερέωναν κάποιο αιχμηρό αντικείμενο, όπως μία πέτρα, τα οποία βλέπαμε στα μουσεία στις σχολικές μας εκδρομές. Κατάλαβαν επίσης ότι δεν μπορούσαν απλώς να προσεύχονται και να περιμένουν να βρέξει ώστε να ποτιστεί η γη και να παράγει καρπό. Αποφάσισαν λοιπόν να εκμεταλλευτούν τα νερά των μεγάλων ποταμών. Κατασκεύασαν κανάλια για να κατευθύνουν το νερό προς τα χωράφια τους, στα οποία πρόσθεσαν ρυθμιζόμενες πύλες για να ελέγχουν τη ροή, ενώ σκέφτηκαν επίσης να κατασκευάσουν μεγάλες δεξαμενές, ώστε να αποθηκεύουν το νερό για περιόδους ξηρασίας.
Αυτός ο τρόπος δράσης δεν ήταν χαρακτηριστικό των αρχαίων μόνο. Είναι στην ανθρώπινη φύση να γεννούμε ιδέες και να γινόμαστε ευρηματικοί όταν έχουμε ανάγκες. Όσο λοιπόν υπάρχει η ανάγκη, θα υπάρχει και η πρόοδος. Και η ανάγκη πάντα θα υπάρχει γιατί καθώς αλλάζουν οι εποχές αλλάζουν και οι ανάγκες του ανθρώπου. Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι για παράδειγμα δεν είχαν ανάγκη να ελέγχουν τους αιθέρες, ώστε να προετοιμάζονται για εχθρικές επιθέσεις από αέρος. Ο σύγχρονος κόσμος όμως κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, το απαιτούσε. Έτσι εφευρέθηκε το ραντάρ, το οποίο σήμερα χρησιμοποιείται όχι μόνο σε πολέμους, αλλά και για πολλούς άλλους σκοπούς, όπως η πρόβλεψη καιρικών συνθηκών.
Το εντυπωσιακό είναι ότι ως άνθρωποι δεν καταφεύγουμε στην επινοητικότητα και την πρόοδο σε συλλογικό επίπεδο μόνο ως κοινωνία αλλά και ατομικά. Μπορεί τα παραδείγματα προόδου που αναφέραμε πιο πάνω να προέκυψαν από ανάγκες ολόκληρης χώρας, ενός λαού ή μιας κοινότητας, αλλά με τον ίδιο τρόπο θα ενεργούσαμε προκειμένου να καλύψουμε μια προσωπική ανάγκη. Αν και οι περισσότεροι από εμάς μάλλον δε θα εφεύρουμε κάτι νέο και καινοτόμο που θα αλλάξει τον κόσμο, ίσως χρειαστεί να γίνουμε επινοητικοί ή να μάθουμε κάτι καινούριο, κάτι που ίσως να μη μας περνούσε ποτέ από το μυαλό, ώστε να καλύψουμε κάποια ανάγκη μας. Κάποια ανάγκη που πριν για εμάς ίσως δεν υπήρχε ή ήταν ασήμαντη.
Κι αν νιώθεις ότι δεν υπάρχει καμία ανάγκη την οποία πρέπει να καλύψεις στη ζωή σου; Αν είναι όλα τόσο βολικά γύρω σου; Αν άλλοι μεριμνούν για σένα και την καθημερινότητά σου; Είναι αυτό κάτι που πρέπει να σε προβληματίζει; Αν δεν έχεις πρόβλημα με τη στασιμότητα, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Να θυμάσαι όμως ότι η στασιμότητα είναι επικίνδυνη. Ο Τόμας Έντισον, ένας σπουδαίος εφευρέτης της σύγχρονης εποχής, είπε ότι «η ανάγκη είναι για τον νου, ό,τι η άσκηση για το σώμα». Αν δεν έχεις ανάγκες ή δε φροντίζεις να προκαλείς ανάγκες στον εαυτό σου για να κρατάς το μυαλό σε εγρήγορση, μοιραία αυτό θα μουδιάσει, όπως ακριβώς θα συμβεί στους μύες ενός σώματος που κάνει καθιστική ζωή. Και ως παράδειγμα αρχαίων πολιτισμών έχουμε τους αρχαίους λαούς της Αφρικής, οι οποίοι ζούσαν σε συνθήκες που δεν απαιτούσαν ιδιαίτερη προσπάθεια επιβίωσης. Δεν είχαν ιδιαίτερες προκλήσεις για την επιβίωσή τους καθώς η γη ήταν εύφορη και οι περιβαλλοντικές συνθήκες ιδανικές ολόχρονα. Εξαιτίας λοιπόν της απουσίας μεγάλων αναγκών ο πολιτισμός τους δεν παρουσίασε ιδιαίτερη πρόοδο και έμεινε στάσιμος. Το πρόβλημα αυτού φάνηκε χρόνια αργότερα όταν έφτασαν στην περιοχή άνθρωποι περισσότερο ανεπτυγμένων λαών και δυστυχώς τους εκμεταλλεύτηκαν με τραγικές συνέπειες, οι οποίες φτάνουν μέχρι τις ημέρες μας.
Αν λοιπόν είσαι από αυτούς που δε συμβιβάζονται με τη στασιμότητα, τι μπορείς να κάνεις; Θέσε στόχους. Αυτή είναι η απλή απάντηση. Θέσε στόχους και άρχισε να σχεδιάζεις την υλοποίησή τους. Θέτοντας στόχους στη ζωή μας, είτε μικρούς είτε μεγάλους, είτε βραχυπρόθεσμους είτε μακροπρόθεσμους, αυτόματα ξεκινά η διαδικασία κάλυψης μιας υπάρχουσας ανάγκης ή αυτόματα δημιουργείς μια ανάγκη η οποία πριν δεν υπήρχε. Η δε επίτευξη του στόχου, η οποία στην ουσία θα είναι η κάλυψη της ανάγκης, προϋποθέτει από μέρους σου ενέργειες που είτε θα σε οδηγήσουν στον στόχο είτε θα σε κρατήσουν στην πορεία προς τον στόχο. Αυτές ακριβώς οι ενέργειες θα είναι η προσωπική σου επινοητικότητα και η ατομική σου πρόοδος. Όχι τόσο η επίτευξη του στόχου αυτού καθ’ αυτού αλλά η διαδικασία στην οποία θα βάλεις τον εαυτό σου για να τον πετύχει θα σε εξοπλίσει με νέες δεξιότητες, ικανότητες και τρόπο σκέψης που θα σε συνοδεύει στη μετέπειτα ζωή σου ως προσωπικό απόκτημα. Και ποιος ξέρει; Καθώς προοδεύει το πνεύμα και ο νους, ίσως κάποτε «χτίσεις» κι εσύ σύγχρονους Παρθενώνες, Πυραμίδες και Κήπους Κρεμαστούς.
Συντάκτης: Γιώργος Μαυρογιάννης
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
