Οι καταστάσεις που θα βιώσει ο μέσος άνθρωπος στην πορεία της ζωής του είναι πάνω-κάτω ίδιες, είτε είναι ευχάριστες είτε δυσάρεστες. Οι άνθρωποι αποτελούμε μια κοινότητα από νοήμονα όντα που έχουν τις ίδιες φυσικές και συναισθηματικές ανάγκες και αντιμετωπίζουν κοινούς εχθρούς για την ευτυχία. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, καταστάσεις, όπως ο έρωτας, ο γάμος, η τεκνοποίηση, η επαγγελματική επιτυχία ή αποτυχία, ο χωρισμός, οι ασθένειες, ο χαμός αγαπημένων προσώπων, θα καταχωρηθούν στο αρχείο της προσωπικής μας ιστορίας σε κάποια φάση της ζωής μας. Αν όχι όλες, σίγουρα κάποιες εξ αυτών.
Το γεγονός ότι δεν είμαστε μια αγέλη από άλογα όντα καθιστά κάθε κοινή κατάσταση ένα ξεχωριστό και μοναδικό συμβάν ως προς τον τρόπο που το βιώνει κάθε άνθρωπος. Είναι σαν τα δάκτυλα του χεριού μας που ενώ μοιάζουν αρκετά μεταξύ τους και έχουν κοινά χαρακτηριστικά, έχουν και μικρές δυσδιάκριτες γραμμούλες στην άκρη τους που αποτελούν το δακτυλικό μας αποτύπωμα και μας καθιστούν μοναδικούς. Έτσι είναι και οι καταστάσεις της ζωής. Χιλιάδες έρωτες γεννιούνται και άλλοι τόσοι δεν τα καταφέρνουν κάθε μέρα. Όλοι έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά αλλά ο τρόπος με τον οποίο κάθε άνθρωπος βιώνει τη γέννηση ή τον χαμό ενός έρωτα είναι μοναδικός σαν το δακτυλικό του αποτύπωμα.
Αν δεν το αντιληφθούμε κινδυνεύουμε να πέσουμε σε μια παγίδα που αποτελεί συχνό φαινόμενο και την οποία θα ονομάσουμε «σύγκριση καταστάσεων». Παίρνουμε τον τρόπο με τον οποίο εμείς έχουμε βιώσει μια κατάσταση, τον θεωρούμε ιδανικό τρόπο συμπεριφοράς και αντίδρασης και βάση αυτού κρίνουμε συμπεριφορές και αντιδράσεις φίλων, συγγενών και λοιπών γνωστών που περνούν κάτι ανάλογο. Κάπου εδώ ακούγεται η περίφημη φράση «κι εγώ το πέρασα αυτό αλλά δεν έκανα έτσι». Αν την ξεδιπλώσουμε και την αναλύσουμε λέξη προς λέξη θα συμπεράνουμε ότι πρόκειται για μια ψυχρή και γυμνή φράση που στερείται κατανόησης. Στην ουσία αυθαίρετα θεωρούμε τον εαυτό μας πρότυπο ανθρώπινης συμπεριφοράς και θέτουμε ένα πρωτόκολλο βάση του οποίου ο περίγυρός μας πρέπει να ενεργεί. Ένα πρωτόκολλο, το οποίο οριοθετεί το πλαίσιο που πρέπει να κινηθεί η χαρά για να μη γίνει χαζομάρα, η επιδειξιμανία, η λύπη και η ανησυχία για να μην καταλήξουν υπερβολή. Θέτουμε όρια χρονικά, πόσο δηλαδή πρέπει «φυσιολογικά» να διαρκέσει ένα συναίσθημα, αλλά και βιωματικά, ποιοι είναι δηλαδή οι «ενδεδειγμένοι» τρόποι για να εκδηλωθεί.
Ποιοι είναι όμως οι αστάθμητοι παράγοντες που συνδράμουν και πολλές φορές αλληλεπιδρούν ώστε οι καταστάσεις της ζωής, αν και κοινές, να είναι ταυτόχρονα μοναδικές; Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλούς και ίσως υπάρχουν και παράγοντες που δεν ανακαλύφθηκαν ακόμα, αφού η επιστήμη και η ψυχολογία συνεχώς εξελίσσονται. Ας σκεφτούμε όμως τους πιο προφανείς, όπως την ηλικία. Ο τρόπος με τον οποίο ένας νέος βιώνει μια κατάσταση πιθανόν να διαφέρει από τον τρόπο που τη βιώνει ένας μεγαλύτερος, καθώς έχουν διαφορετικές συναισθηματικές και φυσικές ανάγκες. Αν ο παράγοντας ηλικία είναι ίδιος, μπορεί να διαφέρουν οι προηγούμενες εμπειρίες. Αν ο ένας βιώνει μια κατάσταση πρώτη φορά και είναι για αυτόν κάτι άγνωστο ή πρωτόγνωρο θα τη βιώσει διαφορετικά από κάποιον άλλο στην ίδια ηλικία που έχει περάσει κάτι παρόμοιο στο παρελθόν και είναι πιο έτοιμος. Υπάρχει επίσης ο παράγοντας του ξεχωριστού χαρακτήρα, ο οποίος διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, και έχει διαμορφωθεί από πολλούς αστάθμητους παράγοντες, όπως η κουλτούρα μας, τα παιδικά χρόνια και οι διεργασίες του εγκεφάλου. Ας σκεφτούμε επίσης τους παράγοντες της ανάγκης και της θέλησης. Δυο άνθρωποι μπορεί να αποκτήσουν ή να χάσουν κάτι παρόμοιο, τους ήταν όμως το ίδιο αναγκαίο; Ήταν η θέληση να το αποκτήσουν ίδια; Άλλο είναι να βουλιάξει η βάρκα του μεροκαματιάρη ψαρά που τον περιμένουν πέντε στόματα στο σπίτι κι άλλο ένα απ’ τα πολλά κότερα αναψυχής ενός εκατομμυριούχου.
Σκεπτόμενοι λοιπόν τους πιο πάνω παράγοντες καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι στις καταστάσεις, όσο κι αν μοιάζουν κοινές, δε χωράνε πρωτόκολλα συμπεριφοράς. Τέτοια πρωτόκολλα ίσως έβρισκαν εφαρμογή σε μια άρια φυλή, με ανθρώπους απόλυτης συναισθηματικής ισορροπίας. Αντί να στεκόμαστε απέναντι από τις συναισθηματικές εκδηλώσεις ενός δικού μας ανθρώπου, γιατί να μη σταθούμε δίπλα του; Γιατί να μην τον αφήσουμε να ζήσει την κατάσταση που περνά με τον δικό του τρόπο, με εκείνον που θα τον βοηθήσει να εκτονώσει τη λύπη ή να βιώσει τη χαρά; Το δικαιούται, γιατί αυτό που περνά είναι δικό του και του ανήκει. Είναι ιδιοκτησία του με τίτλο και σφραγίδα.
Συντάκτης: Γιώργος Μαυρογιάννης
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
Επιμέλεια κειμένου: Βασιλική Γ.
