Αγκάθα Κρίστι· η μετρ του μυστηρίου που μας έκανε να το λατρέψουμε

Σχεδόν κάθε βιβλιοθήκη στον κόσμο έχει στο ράφι τουλάχιστον δύο βιβλία μυστηρίου της επονομαζόμενης «Βασίλισσας του Εγκλήματος» Αγκάθα Κρίστι. Η ίδια ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, πρωτοπόρα σε πολλά θέματα για την εποχή της, και οι επιθέσεις και οι απορρίψεις που δέχτηκε για τη γραφή της δεν κατάφεραν να πλήξουν ούτε για μια στιγμή την πορεία της καριέρας της. Μόνο να σκεφτούμε ότι το συγγραφικό της έργο είναι το τρίτο παγκοσμίως πιο πολυδιαβασμένο μετά τη Βίβλο και το έργο του William Shakespeare. Λέγεται ότι έχουν πουληθεί πάνω από 2 δισεκατομμύρια βιβλία της σε όλο τον κόσμο και για αυτό κατέχει μια περίοπτη θέση στο Βιβλίο των Ρεκόρ Guinness.

Γεννημένη στο μακρινό 1890, πέρασε την παιδική της ηλικία μεταξύ Αγγλίας, Παρισιού και Καΐρου και πολλές εικόνες από εκείνα τα μέρη τις εντοπίζουμε στις ιστορίες της. Δούλεψε ως νοσηλεύτρια και βοηθός φαρμακοποιού κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και για αυτό θα τη δούμε να χρησιμοποιεί τα δηλητήρια στα βιβλία της. Απορρίφθηκε από πολλούς εκδότες, αλλά μόλις έκανε την εμφάνισή του ο θρυλικός Ηρακλής Πουαρό, ήρθε η αποδοχή και η αναγνώριση.

«Ποιος σκότωσε τον Ρότζερ Ακρόυντ», «Δέκα μικροί νέγροι», «Έγκλημα στο Νείλο», «Ατελείωτη νύχτα», «Πρόσκληση σε φόνο», «Τα άστρα μιλούν για θάνατο», «Δηλητήριο σε μικρές δόσεις», «Αυλαία» και το θρυλικό «Έγκλημα στο Orient Express» είναι μερικά από τα αριστουργήματά της που θα μεταφερθούν στο θέατρο, στο ραδιόφωνο και στον κινηματογράφο, χτίζοντας πλέον έναν μύθο γύρω από την πολυπλοκότητα του μυαλού της.

Θα παντρευτεί δύο φορές και μάλιστα στον πρώτο της γάμο, θα ανακαλύψει την εξωσυζυγική σχέση του άντρα της και θα προκαλέσει με την συμπεριφορά της την κοινή γνώμη. Θα μπει στο μυθικό πλέον Orient Express με προορισμό την Κωνσταντινούπολη και κάπου εκεί στην ασιατική γη θα γνωρίσει τον δεύτερο σύζυγό της, αρχαιολόγο στο επάγγελμα. Οι ήρωες της θα μείνουν στην ιστορία ως οι πιο διάσημοι ντετέκτιβ, με γνωστότερους την εκκεντρική Μις Μαρπλ και τον ιδιόρρυθμο Βέλγο Ηρακλή Πουαρό. Θα κατακριθούν, θα επικριθούν αλλά στο τέλος θα αποθεωθούν από αναγνώστες και θα ερμηνευτούν από ηθοποιούς που θα γράψουν ιστορία. Αξίζει μόνο να αναφέρουμε ότι για τον Πουαρό γράφτηκε νεκρολογία από την New York Times μετά την κυκλοφορία του βιβλίου της «Αυλαία: η τελευταία υπόθεση του Πουαρό».

Η Αγκάθα Κρίστι πέθανε σε ηλικία 86 ετών στις 12 Ιανουαρίου του 1976 και άφησε πίσω της τα πιο γερά θεμέλια της αστυνομικής λογοτεχνίας. Σίγουρα αυτός που έχει διαβάσει Αγκάθα Κρίστι δεν έμεινε μόνο σε ένα της βιβλίο. Η γραφή της και η πλοκή των ιστοριών της, χωρίς εφέ και αναλύσεις τύπου CSI και Law&Order, την έχουν μετατρέψει σε μία «μετρ της παραπλάνησης και του μυστηρίου» και έχει έμπνευση πολλούς μετέπειτα νέους συγγραφείς αστυνομικής λογοτεχνίας.

Ίσως το πιο βασικό που έχει καταφέρει με τη συγγραφική της πένα η Κρίστι είναι να κάνει τους αναγνώστες τις -γενιές ολόκληρες- να αποκτήσουν την ανάγκη να αποκωδικοποιούν οτιδήποτε μυστήριο και να αναλύουν όλα τα στοιχεία με στόχο να βρουν τη λύση. Η λατρεία αυτή της επίλυσης του μυστηρίου συνάδει με την εσωτερική μας ανάγκη να τα λύσουμε όλα τα πολύπλοκα που συμβαίνουν στη ζωή μας, με τον φόβο να μην οδηγηθούμε σε κάποιο αδιέξοδο.

Διαβάζοντας ένα βιβλίο ή βλέποντας μια ταινία μυστηρίου μπαίνεις σε ένα σύστημα σκέψης, που αρχίζει με κάποια στοιχεία και σου δίνει τη δυνατότητα να τα βάλεις σε σειρά και να βρεις τη λύση. Και δεν μπορείς να σταματήσεις να παρακολουθείς την πλοκή, γιατί πολύ απλά πρέπει να μαζέψεις όσα περισσότερα στοιχεία μπορείς για να βρεις τη λύση -που είναι συνήθως μπροστά στα μάτια σου.

Τα εμπόδια που θα μπουν έχουν το προνόμιο να σε μπερδέψουν και να σε κάνουν να παρεκκλίνεις από το στόχο σου, που δεν είναι άλλος από το αποτέλεσμα. Ακούγεται σαδιστικό, αλλά σου δίνεται έτσι η δυνατότητα να ανακαλύψεις την πολυπλοκότητα του δικού σου μυαλού και να δεις μέχρι πού μπορείς να φτάσεις. Όπως ένα πρόβλημα στα μαθηματικά έτσι και στις ιστορίες μυστηρίου, πρέπει να διαβάσεις όλη την εκφώνηση της άσκησης και να κάνεις τις πράξεις, για να φτάσεις στο τέλος. Και η Αγκάθα Κρίστι μας έμαθε αυτό ακριβώς το πράγμα: μέσα από τον δικό της μυστηριώδες κόσμο σκέψεων να αναζητήσουμε και να δουλέψουμε του εύρος του δικού μας κόσμου.