Αυτό που αισθάνεσαι δεν είναι πάντα αυτό που έχεις ανάγκη

Πόσες φορές έχουμε αναρωτηθεί, γιατί ενώ εκπληρώνεται μια επιθυμία μας, εμείς δε νιώθουμε ικανοποίηση και ευχαρίστηση; Μήπως έχουμε λάθος ανάγκες ή λάθος συναισθήματα; Ή μήπως το μυαλό μας παίζει παιχνίδια και αντί για πραγματικές αισθήσεις πρέπει να παλέψουμε με ψευδαισθήσεις;

Ας το πάρουμε από την αρχή. Σύμφωνα με την επιστήμη της Ψυχολογίας τα συναισθήματά μας είναι ενδείξεις ότι οι ανάγκες μας έχουν ή δεν έχουν καλυφθεί και ανάλογα με το αποτέλεσμα, οδηγούν και στην αντίστοιχη συμπεριφορά. Για παράδειγμα, κάποιος που έχει ανάγκη να τον αγαπήσουν, όταν βρει ένα σύντροφο να τον αγαπάει, θα νιώσει χαρά και αυτό θα τον κάνει να χαμογελάει καθημερινά.

Η σύνδεση, λοιπόν, ανάγκης-συναισθήματος-συμπεριφοράς είναι μια αλυσίδα. Όταν οι ανάγκες μας ικανοποιούνται, κατακλυζόμαστε από συναισθήματα χαράς και ευχαρίστησης, ενώ στην αντίθετη περίπτωση, τα συναισθήματα είναι κυρίως αρνητικά, όπως ο θυμός και η στεναχώρια.  Όταν όμως η ανάγκη δεν είναι πραγματική, το συναίσθημα δεν είναι αυτό που θα θέλαμε και ως συνέπεια η συμπεριφορά μας δεν είναι αυτή που θα έπρεπε.

Πότε όμως η ανάγκη δεν είναι πραγματική; Εδώ θα μπορούσαμε να δώσουμε παράδειγμα που βρίσκει εφαρμογή συχνά: έχοντας φάει πολύ για βράδυ, καθόμαστε και βλέπουμε στην τηλεόραση μια διαφήμιση για σοκολάτα και η καφετιά «αμαρτία» ρέει στην οθόνη σαν ποτάμι και το τηλεοπτικό πρόσωπο τη γεύεται, ενώ εμείς βλέπουμε την ευχαρίστηση που αισθάνεται. Μας γεννάται έτσι η ψεύτικη ανάγκη να φάμε σοκολάτα, σε σημείο που πολλές φορές σκεφτόμαστε ότι αν δε φάμε θα βρεθούμε σε φάση στέρησης. Αν δεν τρέξουμε στο ψυγείο εκείνη τη στιγμή, η «στέρηση» αυτή θα οδηγήσει σε απογοήτευση και σε στεναχώρια. Αν φάμε όμως, το πιο πιθανό είναι αντί για ευχαρίστηση να νιώσουμε φούσκωμα από το πολύ φαγητό, να μας οδηγήσει σε δυσφορία και δυσπεψία ή να νιώσουμε τύψεις που την καταναλώσαμε ενώ δεν ήταν στο διατροφικό μας πλάνο.

Γιατί, λοιπόν, ενώ θεωρούσαμε ότι είχαμε μια ανάγκη -στο συγκεκριμένο παράδειγμα να φάμε σοκολάτα- δε νιώσαμε ικανοποίηση; Κι εδώ μπαίνει ο ρόλος του μυαλού μας, αυτού του πολυσύνθετου μηχανισμού που κάθε άνθρωπος έχει στο κεφάλι του και διαχειρίζεται όπως θέλει. Ή μήπως τελικά αυτό μας κάνει ό,τι θέλει;

Το μυαλό μας είναι ένας πολυσύνθετος και πολύπλοκος μηχανισμός και γι’ αυτό έχει τεράστια δύναμη. Είναι ικανό να επιβληθεί στους γύρω μας -ακόμα και όταν το σώμα είναι σε πλήρη ακινησία. Λαμπρό παράδειγμα ο φυσικός Steven Hawking που ενώ ήταν για ένα μεγάλο μέρος της ζωής του σχεδόν 100% παράλυτος, κατάφερε με το μυαλό του να εξελίξει την επιστήμη και να διακριθεί παγκοσμίως.

Η δύναμη του μυαλού είναι αυτή που δημιουργεί τις ανάγκες μας -αληθινές και μη. Και δυστυχώς η επιρροή που του ασκείται από εξωτερικούς παράγοντες οδηγεί σε ψευδείς ανάγκες. Αυτές οι «ψεύτικες» ανάγκες μας οδηγούν σε μη αναμενόμενα συναισθήματα και κατ’ επέκταση σε λανθασμένες συμπεριφορές. Στο παράδειγμα της σοκολάτας, η διαφήμιση δημιούργησε στο μυαλό μια ανάγκη που ενώ το σώμα δε χρειάζεται, εμείς νομίζουμε ότι την έχουμε ανάγκη. Και γι’ αυτό το αποτέλεσμα δεν είναι αυτό που μας καλύπτει. Μέσα από αυτή τη λάθος καθοδήγηση του μυαλού, τα πραγματικά μας συναισθήματα καταπιέζονται και οι πραγματικές μας ανάγκες μένουν ανεκπλήρωτες, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σε δύσκολες -για το κοινωνικό σύνολο- συμπεριφορές.

Το μυαλό μας είναι αυτό που ξέρει τι πραγματικά χρειαζόμαστε και όσο αφήνουμε να επηρεαστεί από εξωτερικούς παράγοντες, θα οδηγείται σε λάθος μονοπάτια. Και πρέπει στην ενήλικη ζωή μας να μας χαρακτηρίζει η αυτοσυγκράτηση και η αυτοκυριαρχία για να μπορούμε να γνωρίζουμε ποιος παίζει με τη δύναμη του μυαλού μας και ποιος όχι. Και με τον κατάλληλο αυτοέλεγχο οι πραγματικές μας ανάγκες βγαίνουν στο προσκήνιο και ό,τι απορρέει από αυτές θα είναι πέρα για πέρα αληθινό.