Ανακαλύψεις κι εφευρέσεις γυναικών για τις οποίες πήραν τα credits άνδρες

Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες οι γυναίκες μέσα στην επιστημονική κοινότητα έχουν αρχίσει κι εδραιώνουν δυναμικά τη θέση τους. Αναλογιζόμενοι λοιπόν αυτό το γεγονός μπορούμε να υπολογίσουμε πόσο μεγάλη ήταν η προσπάθεια των γυναικών τον 18^ο και 19^ο αιώνα, για να αποκτήσουν το δικαίωμα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και να συμβάλλουν στην έρευνα και στην εξέλιξη των επιστημών. Υπήρξαν πολλές που τα κατάφεραν, οι οποίες χρειάστηκε να καταβάλλουν διπλάσιες και τριπλάσιες προσπάθειες σε σύγκριση με τους άντρες, για να κυνηγήσουν το όνειρό τους και ν’ ακουστεί η φωνή τους. Αρκετές απ’ αυτές δεν τις μάθαμε ποτέ όμως, γιατί κατάφεραν οι άντρες να κλέψουν τη δόξα τους και να γραφτεί το δικό τους όνομα στην κατοχύρωση της ανακάλυψης, της πατέντας, της εφεύρεσης, της έρευνας.

Από τη θεραπεία της λέπρας μέχρι το ασύρματο δίκτυο, πολλές γυναίκες δεν έλαβαν την αναγνώριση και την αποδοχή της επιστημονικής κοινότητας λόγω του φύλου τους. Είναι λίγες αυτές που τελικά ετεροχρονισμένα μπόρεσαν ν’ αποδείξουν την αλήθεια τους. Και μαζί μ’ αυτές πιστεύουμε ότι υπάρχουν ακόμα περισσότερες που η ιστορία έχει ξεχάσει.

Lise Meitner, Αυστριακή φυσικός (1878-1968)

Η Meitner είναι ίσως η πιο αδικημένη επιστήμονας της Ιστορίας. Το όνομά της έπρεπε να γραφτεί με χρυσά γράμματα στον τομέα της Πυρηνικής Φυσικής, αλλά λίγο οι άντρες συνάδελφοί της και λίγο το ναζιστικό καθεστώς –ήταν Εβραία και χρειάστηκε να διαφύγει στη Σουηδία- φρόντισαν αυτή η αναγνώριση να καθυστερήσει. Μαζί με τους φυσικούς Otto Hahn και Fritz Strassman ανακάλυψαν ότι ο πυρήνας του ουρανίου μπορεί να διασπαστεί, όταν «βομβαρδιστεί» με νετρόνια. Η έρευνα της Meitner στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου ήταν αυτή που αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο της ανακάλυψης κι οδήγησε την επιστήμη στην ανάπτυξη των πυρηνικών αντιδραστήρων κι όπλων.

Παρ’ όλα αυτά ο Hahn ήταν αυτός που του απονεμήθηκε το Νόμπελ Χημείας το 1944, κάτι που έκανε την Meitner να εναντιωθεί σ’ αυτή την απόφαση. Στράφηκε εναντίον των Γερμανών συναδέλφων της, κατακρίνοντας την στήριξή τους στον Αδόλφο Χίτλερ, ενώ παράλληλα δε δέχτηκε να συμμετέχει στο Πρόγραμμα Μανχάταν, το οποίο απαρτιζόταν από Άγγλους κι Αμερικανούς κι οδήγησε στην έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. Η επιστημονική επιτροπή των βραβείων Νόμπελ απέρριψε πολλές φορές τη συμμετοχή της Meitner, για λόγους που πιθανολογείται ότι είχαν να κάνουν με το φύλο και την καταγωγή της. Η αναγνώριση ήρθε πολλά χρόνια αργότερα, όταν το υπερουράνιο στοιχείο με ατομικό αριθμό 109 ονομάστηκε «Μαϊτνέριο» προς τιμήν της.

Alice Ball (1892-1916)

Η Alice Ball ήταν χημικός και κατάφερε με την έρευνά της να δώσει την πιο αποτελεσματική θεραπεία για τη λέπρα, ή αλλιώς Νόσος του Χάνσεν. Επίσης, ήταν η πρώτη γυναίκα κι η πρώτη Αφροαμερικανίδα που πήρε μεταπτυχιακό τίτλο από το Πανεπιστήμιο της Χαβάης κι έγινε καθηγήτρια Χημείας. Η ατυχία της νεαρής Ball, που εισήγαγε ουσιαστικά τη «Μέθοδο Ball» στη θεραπεία της λέπρας με λάδι chaulmoogra, ήταν ότι έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 24 ετών- πιθανόν από φυματίωση.

Η αδικία όσον αφορά την αναγνώριση της τεχνικής που ανέπτυξε η Ball, ξεκίνησε λίγο καιρό μετά το θάνατό της, όταν ο συνάδελφός της, χημικός, Arthur Dean, πήρε την έρευνά της και την παρουσίασε ως δική του. Χρειάστηκε να περάσει μια 5ετία για να βγει στην επιφάνεια η αλήθεια κι ο σφετερισμός του Dean. Η θεραπεία λύτρωσε αρκετούς ασθενείς από την αρρώστια αυτή, αν κι οι αναφορές για τη συμβολή της Ball σε ερευνητικά κείμενα ήταν απειροελάχιστες. Αρκετές δεκαετίας μετά, οι καθηγητές Kathryn Takara και Stanley Ali θα ξεθάψουν την έρευνα της Ball και θα καταφέρουν να της αποδώσουν τα εύσημα που της αξίζουν.

Margaret Knight (1838-1914)

Η Margaret Knight ήταν Αμερικανίδα εφευρέτρια και κυρίως μια γυναίκα με έντονη δημιουργική σκέψη και πρακτικό μυαλό. Θεωρείται μέχρι σήμερα ο «θηλυκός Edison» καθώς κατάφερε να λανσάρει πολλές πατέντες κι εφευρέσεις προκειμένου να λύσει βασικά ζητήματα στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Το μεγάλο «λάθος» της ήταν ότι δε σκέφτηκε από την αρχή να κατοχυρώσει τις πατέντες αυτές και παρ’ όλο που κάποια στιγμή το έκανε, δεν κατάφερε να πάρει όλα όσα της άξιζαν. Σε ηλικία 13 ετών δούλευε σε εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας, όπου και κατάφερε να συστήσει ένα σύστημα ασφαλείας για τα μηχανήματα που περνούσαν τις κλωστές χωρίς να τραυματίζονται οι εργαζόμενοι, ο οποίος χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα. Αυτό όμως που την έκανε διάσημη, ήταν ένα μηχάνημα δικής της έμπνευσης και κατασκευής, το οποίο έφτιαχνε και δίπλωνε συγχρόνως χαρτοσακούλες σε μικρό χρονικό διάστημα.

Και τότε χρειάστηκε να δώσει τη μεγαλύτερη μάχη της ζωής της. Κατέθεσε την αίτησή της, για να κατοχυρώσει την πατέντα το 1870, αλλά ανακάλυψε ότι ένας μηχανικός, ο Charles Annan, της έκλεψε την ιδέα και τα σχέδια κι είχε καταθέσει αυτός την αίτησή του λίγο καιρό νωρίτερα. Όπως αποδείχτηκε, είχε επισκεφτεί το εργαστήριό της κι είχε δει το μηχάνημα. Η Knight προσέλαβε έναν πολύ καλό δικηγόρο και κατέθεσε μήνυση εναντίον του. Στη δικαστική διαμάχη, ο Annan επικαλέστηκε ότι μια τέτοια μηχανή δεν μπορεί να είναι δημιούργημα του γυναικείου μυαλού, καθώς οι γυναίκες είναι υποδεέστερες. Η Knight κατάφερε όμως να παρουσιάσει όλη τη διαδικασία της κατασκευής του μηχανήματος και το δικαστήριο τη δικαίωσε πανηγυρικά το 1871, αποδίδοντάς τα εύσημα και την πατέντα. Ένα ανήσυχο μυαλό όπως αυτό της Knight όμως δεν ηρεμεί ποτέ. Μέχρι να φύγει από τη ζωή είχε κατοχυρώσει άλλες 27 πατέντες κι εφευρέσεις, χώρια αυτές που δε διεκδίκησε ποτέ.

Hedy Lamar (1914-2000)

Θα μπορούσε να αναλογιστεί κανείς σήμερα ότι μια ηθοποιός του Hollywood είναι αυτή που οδήγησε την επιστημονική κοινότητα στην ανακάλυψη του Bluetooth, του Wi-Fi και του GPS; Λίγο δύσκολο, αλλά έτσι συνέβη στην πραγματικότητα. Η Hedy Lamar με καλλιτεχνικό όνομα το Hedwig Kiesler, ήταν Αυστροαμερικανίδα ηθοποιός, μουσικός κι εφευρέτρια. Η εξωτική ομορφιά και το σαγηνευτικό της βλέμμα της χάρισαν ρόλους θελκτικών γυναικών, όπως η Δαλιδά στο έργο «Samson and Delilah» το 1949 δίπλα στον Victor Mature. Ανάμεσα στα γυρίσματα των ταινιών είχε αρχίσει να φτιάχνει τις δικές τις πατέντες κι εφευρέσεις, προκειμένου να κάνει τον ελεύθερο της χρόνο πιο δημιουργικό. Το 1942, μαζί με τον μουσικοσυνθέτη George Antheil, κατέθεσαν τη σχετική αίτηση και πήραν δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για μια συσκευή που ονομάστηκε «Secret Communication System». Αυτή η συσκευή μπορούσε να εναλλάσσει σήματα μέσα από συχνότητες, προκειμένου να παρεμβάλει σε ξένα ραντάρ.

Η ιδέα της χρήσης μιας τέτοιας συσκευής έφερε αντιδράσεις και για αυτό έμεινε στο «ράφι» για πολλά χρόνια. Όταν πλέον βγήκε από το ράφι, η πατέντα είχε λήξει κι οι δύο εφευρέτες δεν έλαβαν την αναγνώριση που θα έπρεπε. Η αρχική ιδέα της Lamar για την εναλλαγή σημάτων μέσω συχνοτήτων χρησιμοποιήθηκε για τη εξέλιξη της τεχνολογίας της διασποράς φάσματος, που χρησιμοποιούμε σήμερα μέσω των ασύρματων συσκευών, όπως το Bluetooth, το Wi-Fi και το GPS. Η αντιμετώπιση της Lamar ως εφευρέτρια δεν ήταν η αναμενόμενη. Έχοντας «στιγματιστεί» ως η σέξι και πληθωρική πρωταγωνίστρια του Hollywood, η αίτησή της να γίνει μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Εφευρετών των Η.Π.Α. απορρίφθηκε και της αντιπρότειναν να χρησιμοποιήσει τη δημοφιλία της, για να μαζέψει χορηγίες για την πώληση πολεμικών ομολόγων. Κι εκεί βέβαια τα κατάφερε, μαζεύοντας 7 εκατομμύρια δολάρια σε μία μόνο βραδιά. Είχε εκφράσει την απογοήτευσή της για την αντιμετώπισή της από την επιστημονική κοινότητα λίγο πριν φύγει από τη ζωή το 2000. Έστω όμως και μετά θάνατον, θεωρείται αυτή που εισήγαγε την ανθρωπότητα στην ασύρματη εποχή.

Inde Lehmann (1888-1993)

Η Δανή γεωλόγος και σεισμολόγος Inde Lehmann είναι η επιστήμονας που ανακάλυψε ότι η γη έχει πυρήνα και φλοιό, προσπαθώντας να καταγράψει τις σεισμικές δονήσεις ανά τον κόσμο και να τις συγκρίνει. Ήταν η πρώτη σεισμολόγος στον κόσμου που κατάφερε να ερμηνεύσει τα Κύματα P, ανοίγοντας τον δρόμο για να μπορεί ο κόσμος να προβλέπει ως ένα βαθμό τους επικείμενους σεισμούς. Πάνω στη δική της θεωρία βασίστηκε κι ο Charles Richter, ο δημιουργός της κλίμακας Ρίχτερ. Το όνομά της όμως κανένας δεν το έμαθε.

Το 1952 διεκδίκησε μια θέση καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης αλλά απορρίφθηκε. Παρ’ όλα όσα κατάφερε, το γεγονός ότι ήταν γυναίκα τις έφερνε εμπόδια, γι’ αυτό και μετακόμισε στις Η.Π.Α. όπου μελέτησε περαιτέρω τον φλοιό της γης και τη σεισμική ασυνέχεια που ονομάστηκε «Ασυνέχεια Lehmann». Πλέον σε μεγάλη ηλικία, άρχισε ν’ αναγνωρίζεται το έργο της και θα λάβει την πρώτη της τιμητική διάκριση το 1960. Έφυγε σε ηλικία 104 χρονών, λίγο πιο τυχερή από τις άλλες γυναίκες επιστήμονες, καθώς είναι μέχρι σήμερα η μόνη γυναίκα επιστήμονας που ξεπέρασε τα 100, κερδίζοντας όμως με πολύ κόπο για αναγνώριση τον τίτλο της γυναίκας που ανακάλυψε τον πυρήνα της γης.