Αθώα ψεματάκια ή κάτι παθολογικό;

Πόσα ψέματα μπορεί να πει ένας άνθρωπος; Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσα ψέματα λέει ο μέσος άνθρωπος; Και φυσικά για ποιο λόγο τα λέει; Πρόκειται για κάτι παθολογικό ή απλώς βολευόμαστε γιατί δε μας αρέσει η αλήθεια;

Σύμφωνα με ψυχολόγους ο μέσος άνθρωπος λέει ένα ψέμα την ημέρα. Τα μικρά ή μεγάλα ψέματα λέγονται για να «καλύψουμε» κάποια αλήθεια ή για να δικαιολογήσουμε τη συμπεριφορά μας ή για να αποφύγουμε κάποιας μορφής τιμωρία ή επίπληξη. Τα συγκεκριμένα ψέματα κάποιες φορές τα έχουμε σκεφτεί από πριν και τα λέμε για συγκεκριμένο σκοπό, όπως για να μην πληγώσουμε κάποιον. Στην περίπτωση αυτή η κατάσταση είναι σχετικά ελεγχόμενη από τον ψεύτη, δεν καταλήγει σε τριλογίες και τετραλογίες ψεμάτων και δε χρήζει θεραπευτικής προσέγγισης.

Από την άλλη πλευρά υπάρχουν και οι παθολογικοί ψεύτες και στην περίπτωση αυτή μπαίνουμε στα χωράφια της Ψυχιατρικής. Τα παθολογικά ψέματα είναι μια χρόνια εκδήλωση στα πλαίσια της συμπεριφοράς και ο ασθενής είναι ουσιαστικά εθισμένος στο ψέμα. Η διαφορά με τους απλούς ψεύτες είναι ότι ο παθολογικός ψεύτης αναλώνεται στο να πλάθει και να εξιστορεί ατελείωτες μη αληθινές ιστορίες, κυρίως με πρωταγωνιστή τον ίδιο. Τα ψέματα αυτά δεν έχουν εμφανές κίνητρο, αν και οι έρευνες έχουν δείξει ότι ο στόχος του ατόμου που προβαίνει σ’ αυτά είναι να τραβήξει τα φώτα πάνω του.

Τα χαρακτηριστικά ενός παθολογικού ψεύτη είναι συγκεκριμένα και ευδιάκριτα. Το κυριότερο είναι οι ψεύτικες ιστορίες που λέει σε καθημερινή βάση χωρίς φραγμούς και όρια, οι οποίες συχνά πυκνά αγγίζουν τα όρια του φανταστικού. Πάντα τοποθετεί τον εαυτό του στην ιστορία και πολλές φορές είναι το θύμα της υπόθεσης. Η υπερβολή αποτελεί κύριο συστατικό κάθε ψέματος, καθώς επιδιώκει με αυτό τον τρόπο να βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος. Όσο λιγότερη σημασία του δίνουν, τόσο μεγαλύτερη η υπερβολή και φυσικά δεν πρόκειται να παραδεχτεί ότι ψεύδεται ακόμα κι αν τον καταλάβουν. Οι αντιδράσεις του είναι ακραίες και ο παθολογικός ψεύτης μπορεί και να θυμώνει εύκολα.

Η πιο συχνή και ψυχοφθόρα συνέπεια της συμπεριφοράς του παθολογικού ψεύτη είναι η κοινωνική απομόνωση. Καμία σχέση, φιλική ή ερωτική, δε διαρκεί πολύ και το άτομο αυτό δεν έχει σταθερότητα ούτε καν στα πλαίσια της οικογένειά τους. Η αλήθεια δεν τον ευχαριστεί γι΄αυτό και πλάθει ιστορίες. Δε θα πρέπει όμως να συγχέουμε τους μυθομανείς με τους παθολογικούς ψεύτες. Η μυθομανία είναι και αυτή μια ψυχολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από την έκρηξη της φαντασίας, η οποία όμως μπορεί να διοχετευθεί σε κάποια ασχολία ή τέχνη. Σύμφωνα με έρευνα Αμερικανών επιστημόνων, ο εγκέφαλος ενός παθολογικού ψεύτη παρουσιάζει ανωμαλίες στον προμετωπιαίο φλοιό, το σημείο δηλαδή που είναι υπεύθυνο για τη συμπεριφορά του ατόμου και τα όριά του.

Για να μπορέσει κάποιος να ξεχωρίσει τον απλό από τον παθολογικό ψεύτη θα πρέπει να προσέξει κάποια σημεία. Πρώτον, θα πρέπει κανείς να δει αν υπάρχουν δείγματα αγχώδους συμπεριφοράς που συχνά εμφανίζει ο παθολογικός ψεύτης, όπως να κολλάει σε κάποια σημεία ενώ μιλάει ή να τρώει τα νύχια του. Δεύτερο σημείο είναι το βλέμμα, το οποίο συνήθως δεν το σηκώνουν και δε το διασταυρώνουν με κανέναν άλλο από τον περίγυρό τους. Τρίτο και βασικότερο σημείο είναι οι αντιφάσεις. Τις περισσότερες φορές η ιστορία που φτιάχνει και λέει ο παθολογικός ψεύτης είναι γεμάτη αντιφάσεις που όταν τις προσέξει ο ακροατής και τις αναφέρει, θα του δημιουργήσει άγχος, με αποτέλεσμα να χάσει τα λόγια του και θα ανεβάσει τον τόνο της φωνής του.

Όπως και να έχει μπορεί κάποια ψέματα να βοηθάνε σε δύσκολες περιστάσεις, αλλά η συχνή τους χρήση στην καθημερινότητα μπορεί να εξελιχθεί σε κάτι πολύπλοκο και δύσκολο να το χειριστούμε από ένα σημείο και μετά. Για να μιλήσουμε σίγουρα όμως για παθολογικό πρόβλημα, θα πρέπει να δούμε πρώτα το παρελθόν του ανθρώπου που ψεύδεται συνεχώς και να γίνει διάγνωση από ειδικό. Οι επιστήμονες πάντως θεωρούν δεδομένο ότι όποια θεραπεία κι αν ακολουθήσει ένα τέτοιο άτομο, η βάση της θα πρέπει να είναι η ίδια η αλήθεια.