Πώς εμπνεύστηκε ο Botticelli τη διάσημη Αφροδίτη του;

Αναμφίβολα «Η Γέννηση της Αφροδίτης» είναι ο διασημότερος πίνακας ζωγραφικής του αναγεννησιακού Sandro Botticelli.  Στο μουσείο Uffizi στη Φλωρεντία υπάρχει μια μεγάλη αίθουσα, η οποία είναι αφιερωμένη στον καλλιτέχνη κι εκεί βρίσκεται σε περίοπτη θέση ο διασημότερος πίνακάς του, ο οποίος στα ιταλικά ονομάζεται «La Nascita di Venere». Θα λέγαμε ότι ίσως η Αφροδίτη είναι λίγο πιο διάσημη από την Jokonda, καθώς το πρόσωπό της απεικονίζεται στην ιταλική εκδοχή του δεκάλεπτου του ευρώ. Όπως το μυστηριώδες χαμόγελο της Mona Lisa, έτσι και η αναγεννησιακή Αφροδίτη έχει τη δική της ιστορία. Το γεγονός ότι φιλοτεχνήθηκε μεταξύ 1485 και 1486 έχει δώσει τροφή σε πολλές θεωρίες, μύθους και φήμες, σχετικά με την έμπνευση του καλλιτέχνη αλλά και την ταυτότητα αυτών που ζήτησαν από τον Botticelli να τη φτιάξει.

Στον πίνακα απεικονίζεται η θεά Αφροδίτη, η οποία γεννιέται μέσα από τα κύματα της θάλασσας και στέκεται πάνω σε ένα μεγάλο κοχύλι. Στα δεξιά της –αριστερά όπως κοιτάμε τον πίνακα- απεικονίζονται ο άνεμος Ζέφυρος και η νύμφη Αύρα, που φυσάνε για να κατευθύνουν τη νεογέννητη θεά. Στα αριστερά της απεικονίζεται μία από τις Ώρες, η οποία κινείται προς την Αφροδίτη, για να της προσφέρει έναν μανδύα.

Για να μιλήσουμε όμως για την έμπνευση που είχε ο ζωγράφος και τους λόγους που του ζητήθηκε από κάποιους να φιλοτεχνήσει αυτόν τον πίνακα, θα πρέπει να μεταφερθούμε στη Φλωρεντία εκείνης της εποχής. Η αναγεννησιακή αυτή πόλη της Ιταλίας ήταν ένα κέντρο εμπορίου, όπου τα ηνία της πόλης κρατούσαν οι Μέδικοι, μια πολύ πλούσια οικογένεια, η οποία είχε καταφέρει να διαμορφώσει το τραπεζικό σύστημα της εποχής και να χειρίζεται την τράπεζα της πόλης.

Ο Botticelli γεννήθηκε το 1445 και λίγα χρόνια μετά την τράπεζα και τη διαχείριση των οικονομικών συναλλαγών της πόλης ανέλαβε ο Lorenzo, ο μεγαλοπρεπής των Μεδίκων. Ο Botticelli, αν κι είχε ξεκινήσει τα πρώτα του βήματα στη χρυσοτεχνία, βρέθηκε πολύ γρήγορα στο παλάτι του πρίγκιπα Lorenzo υπό την προστασία αυτής της δυνατής οικογένειας. Ήδη σε ηλικία 25 χρονών είχε το δικό του εργαστήριο και στο πρώτο του μεγάλο έργο «Η προσκύνηση των μάγων» συμπεριέλαβε πολλά μέλη της οικογένειας αυτής.

Η μια θεωρία για το ποιος ζήτησε από τον Botticelli να ζωγραφίσει την Αφροδίτη έχει να κάνει με τον αδελφό του Lorenzo, τον Guiliano των Μεδίκων, ο οποίος φημολογείται ότι ήταν πολύ ερωτευμένος με τη νεαρή και παντρεμένη Simonetta Vespucci, η οποία την εποχή εκείνη ζούσε στο Portovenere. Η τοπική παράδοση θέλει το Portovenere να διεκδικεί κι αυτό τον τίτλο του γενέθλιου τόπου της θεάς Αφροδίτης, μαζί με την Κύπρο και τα Κύθηρα. Η φημολογία της εποχής επίσης ήθελε τον νεαρό Botticelli να ήταν κρυφά ερωτευμένος με τη Simonetta, η οποία απεικονίζεται και σε άλλα έργα του, αν κι ήταν μάλλον ερωμένη του Guiliano. Για τους ρομαντικούς και λάτρεις της Αναγέννησης θεωρείται δεδομένο ότι το μοντέλο του Botticelli για την Αφροδίτη ήταν η Simonetta. Καμία όμως από αυτές τις θεωρίες δεν έχει επιβεβαιωθεί από έγγραφα της εποχής.

Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, ο Lorenzo και ο Guiliano δέχτηκαν επίθεση το 1478 από μια ομάδα συνωμοτών, από την οποία επίθεση ο Guiliano δεν επέζησε καθότι δέχτηκε 19 μαχαιριές. Oι δ@λοφόνοι συνελήφθησαν κι οδηγήθηκαν στην κρεμάλα το ίδιο βράδυ. Τότε ο Lorenzo ζήτησε από τον Botticelli να φιλοτεχνήσει μια τοιχογραφία με τους 8 κρεμασμένος δ@λοφόνους.

Η Αφροδίτη μέχρι σήμερα έχει αποτελέσει αντικείμενο διατριβών κι ερευνών ως προς τον τρόπο που έχει αποτυπωθεί στον καμβά. Το στήσιμο του σώματός της δεν είναι πολύ ρεαλιστικό αφού υπάρχουν κάποια στοιχεία που δε συμβαδίζουν με την πραγματικότητα, όπως το γεγονός ότι στέκεται σχεδόν στο ένα πόδι πάνω στο κοχύλι. Παρόλα αυτά, το βλέμμα συνήθως εστιάζεται στο πρόσωπό της, το οποίο δείχνει μια ταπεινότητα και μια ευγενική συστολή, από τις κινήσεις των χεριών της που πάει να καλύψει το στhθος της, όσο και τα απόκρυφα σημεία της. Ίσως γι’ αυτό για κάποιους ερευνητές να  συμβολίζει την αγνή μορφή της ομορφιάς, την κλασική ομορφιά και για κάποιους, ακόμη και την ομορφιά της αλήθειας.

Γνωρίζουμε επίσης ότι την εποχή εκείνη στα έργα τέχνης δέσποζαν κυρίως χριστιανικά θέματα. Η Αφροδίτη του Botticelli είναι καθαρά ένα παγανιστικό θέμα κι είναι απορίας άξιο πώς δεν καταστράφηκε από οπαδούς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και φανατικούς θρησκευόμενους, όπως συνέβη σε πολλά έργα του. Η πρώτη σκέψη είναι ότι ίσως διασώθηκε λόγω του ότι ο καλλιτέχνης ήταν προστατευόμενος της ισχυρής οικογένειας των Μεδίκων. Με τον θάνατο του Lorenzo, η οικογένεια των Μεδίκων εκδιώχθηκε από τη Φλωρεντία και τότε ο Botticelli ξεκίνησε να φιλοτεχνεί εκκλησιαστικά θέματα. Υπάρχει και μια θεωρία, η οποία θέλει τον ίδιο τον καλλιτέχνη να καταστρέφει όλα του τα έργα που είχαν παγανιστικά θέματα, καθώς κι αυτός επηρεάστηκε από τη χριστιανική φρενίτιδα που επικρατούσε στη Φλωρεντία τη δεκαετία του 1490.

Ο Sandro Botticelli έφυγε από τη ζωή το 1510, έχοντας αφήσει μια απαράμιλλη καλλιτεχνική κληρονομιά και το δικό του στίγμα την τέχνη. Ακόμα και σήμερα, η Αφροδίτη του Botticelli, εκτός από σύμβολο της Αναγέννησης, αποτελεί  ένα από τα πρόσωπα που έχουν κοσμήσει κι επηρεάσει τις τέχνες. Αυτό όμως που αξίζει να κρατήσουμε από αυτό τον πίνακα, είναι η αληθινή ομορφιά που αποτυπώνεται με ατέλειες αλλά και η απλότητα του ανθρώπινου σώματος, αποδεικνύοντας ότι το φυσικό και το ανεπιτήδευτο είναι η αληθινή ομορφιά, άξια θαυμασμού όσα χρόνια και να περάσουν.