Η σχέση του PTSD με όσα φέρνει ο πόλεμος στην ψυχολογία μας

Αδιαμφισβήτητα ο πόλεμος, ακόμα και αν συμβαίνει στην άλλη πλευρά του πλανήτη, ακόμα και αν έχει διάρκεια λίγων μηνών ή και λίγων ημερών, επηρεάζει όλη την παγκόσμια κοινότητα. Κάποιους περισσότερο και κάποιους λιγότερο. Πέρασαν πολλές δεκαετίες μέχρι οι ψυχολόγοι να μπορέσουν να ερμηνεύσουν και να εξηγήσουν συμπεριφορές ανθρώπων που έζησαν πολέμους, όπως ο Α’ και ο Β’ Παγκόσμιος (Α’ Π.Π. και Β’ Π.Π.). Το συμπέρασμα όλων σχεδόν ήταν ότι τα θύματα ενός πολέμου δεν είναι μόνο οι άμαχοι, αλλά και οι στρατιώτες που συμμετέχουν, πολλές φορές χωρίς τη θέλησή τους.

Η μεγάλη συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, Agatha Christie (1890-1976), βίωσε σε ώριμη ηλικία τις επιπτώσεις δύο παγκοσμίων πολέμων και στα βιβλία της έχει πολλές σχετικές αναφορές. Μέσα από τους ήρωες που ξεπηδούν στις σελίδες της, υπάρχουν αρκετοί που έχασαν δικά τους αγαπημένα πρόσωπα σε βομβαρδισμούς, απόστρατοι στρατιωτικοί που προσπαθούν να σταθούν στα πόδια τους, έχοντας ζήσει άσχημες καταστάσεις στα πεδία των μαχών, καθώς και παιδιά που μεγάλωσαν ορφανά επειδή οι οικογένειές τους χάθηκαν σε επιθέσεις. Παρουσιάζοντας αυτούς τους χαρακτήρες η συγγραφέας, εκτός από την αστυνομική και μυστηριακή πλευρά των βιβλίων της, κατάφερε να δώσει στον μέσο αναγνώστη και μια εικόνα του πώς είναι ένας άνθρωπος που έχει δει τη φρίκη του πολέμου από κοντά. Χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων ήταν οι κρίσεις υστερίας και πανικού, οι άστατοι ύπνοι και οι εφιάλτες, η τρεμάμενη φωνή οι πονοκέφαλοι και φυσικά η απόκλιση από τη λογική.

Οι ήρωες της Agatha Christie δεν ήταν φανταστικοί. Αντιθέτως, έδειχναν την μεταπολεμική πραγματικότητα. Αρκεί ίσως να δει κανείς την ασπρόμαυρη φωτογραφία ενός στρατιώτη από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο, η οποία τραβήχτηκε τον Σεπτέμβριο του 1916 μετά τη μάχη του Kurselet στη Γαλλία. Ο νεαρός στρατιώτης έχει το «τρελό βλέμμα» ή αλλιώς «the thousand yard stare» και φαινόταν να είχε χάσει τα λογικά του. Ο λόγος που ονομάστηκε έτσι ήταν γιατί η έκφρασή του έδειχνε σαν να πλανάται το βλέμμα του χιλιόμετρα μακριά έχοντας χάσει κάθε επαφή με την πραγματικότητα. Ήταν ουσιαστικά το βλέμμα που έδειχνε το χάος, την απώλεια και την καταστροφή και λειτουργούσε σαν να προσπαθούσε να κοιτάξει κάπου αλλού, μακριά από το πεδίο της μάχης. Και παρ’ όλο που ήταν κάτι που παρουσίαζαν πολλοί στρατιώτες μετά από τον πόλεμο, η ιατρική κοινότητα «άργησε» να μιλήσει για τις επιπτώσεις που είχε στη ψυχολογία των ανθρώπων. Ίσως γιατί πίστευαν ότι ο Α’ Π.Π. με την αγριότητα που τον χαρακτήριζε, δε θα επαναλαμβανόταν. Μέχρι που ξεκίνησε ο Β’ Π.Π.

Η ψυχολογική μετάπτωση των στρατιωτών χρειάστηκε πολλά χρόνια για να ερευνηθεί και να αποσαφηνιστεί. Πολλές φορές οι γιατροί και οι ψυχίατροι καταπολεμούσαν τα συμπτώματα μεμονωμένα, κυρίως με χάπια για την καρδιά και ηρεμιστικά. Περίπου από το 1950 ξεκίνησαν κάποιες έρευνες να μιλάνε δειλά για «Post traumatic stress disorder» ή αλλιώς PTSD. Στα ελληνικά ο όρος που χρησιμοποιείται είναι «Διαταραχή μετατραυματικού στρες». Με λίγα λόγια, το PTSD είναι μια διαταραχή που εμφανίζει κάποιος που έχει απειληθεί η ζωή του είτε από πόλεμο, από προσωπική επίθεση ή κακοποίηση, από ατύχημα κ.α. Τα άτομα που εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή είναι πιο επίφοβα να δώσουν μόνα τους ένα τέρμα στη ζωή τους, εμφανίζουν κυρίως κατάθλιψη και αποζητούν την απομόνωση. Η διαταραχή δεν έχει να κάνει με το πόσες φορές εκτέθηκε σε κίνδυνο η ζωή του ατόμου αλλά με τον τύπο της επίθεσης. Είναι δηλαδή λογικό να σκεφτούμε ότι μια πολεμική σύρραξη με πολλά θύματα αφήνει ένα αρκετά μεγάλο τραύμα στον ψυχισμό ενός στρατιώτη.

Στο ίδιο μήκος κύματος φυσικά περιλαμβάνονται οι άμαχοι και κυρίως τα παιδιά. Έρευνα που έγινε σε παιδιά ηλικίας 6-11 χρονών στη Παλαιστίνη έδειξε ότι ένα ποσοστό 70% των παιδιών είχαν PTSD, εκ των οποίων τα μισά το βίωναν σε βαριά μορφή. Τα ίδια ποσοστά παιδιών με PTSD προέκυψαν και από έρευνα μετά το τέλος του πολέμου στο Κουβέιτ. Εκεί η έρευνα έδειξε ότι παιδιά που είχαν πάρει όπλο και συμμετείχαν στη μάχη, παρουσίαζαν PTSD στην πιο «ακραία» του μορφή.

Παρ’ όλο που η Επιστήμη καθυστέρησε να προσδιορίσει το PTSD και να το συσχετίσει με τις επιπτώσεις των πολέμων μετά το τέλος του, τώρα πλέον μπορούμε να μιλάμε με πιο ξεκάθαρα χαρτιά και να αιτιολογήσουμε πολλές καταστάσεις του παρελθόντος. Το σίγουρο είναι ότι με τις ψυχολογικές διαταραχές που είχαν οι στρατιώτες και τα θύματα των πολέμων ξεχωριστά ο καθένας τους επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη γενική ψυχολογική κατάσταση του συνόλου των μελών κάθε κοινωνίας. Βλέπουμε πλέον καθαρά ότι ένας πόλεμος δεν αφήνει μόνο νεκρούς, διαλυμένα κτίρια και κατεστραμμένες οικονομίες, αλλά διαλύει το μέσα του κάθε ανθρώπου και τερματίζει τις ψυχικές αντοχές του. Μέχρι στιγμής, «μαγική λύση», για να μη γίνεται ποτέ και πουθενά πόλεμος δεν υπάρχει. Για αυτό πρέπει να γίνει κατανοητό ότι προτεραιότητες μετά από κάθε πολεμική σύρραξη πρέπει να είναι οι άνθρωποι και όχι τα κτίρια. Δεν έχει νόημα να ξαναχτιστεί ένα σχολείο μετά τον πόλεμο, όταν οι μαθητές του φοβούνται να περάσουν το κατώφλι.

Θέλουμε και τη δική σου άποψη!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!