Ώρα να μπει ένα τέλος στο βάναυσο έθιμο της κλειτοριδεκτομής!

Νέα Υόρκη, 1997. Σε ένα σαλόνι ξενοδοχείου η δημοσιογράφος Laura Ziv του περιοδικού Marie Claire έχει ραντεβού, για να πάρει συνέντευξη από το top-model σομαλικής καταγωγής, Waris Dirie. H Ziv, με τις ερωτήσεις της, θα θελήσει να μάθει το παραμύθι της ζωής της «εξωτικής βασίλισσας», που δάμαζε τις πασαρέλες εκείνη την εποχή. Αντί αυτού, η Dirie θα μιλήσει για το θρίλερ της ζωής της και για ένα έθιμο που ο δυτικός κόσμος μάλλον αγνοούσε εκούσια ή ακούσια, την κλειτοριδεκτομή ή αλλιώς τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων. Και από εκείνη τη στιγμή δε σταμάτησε να αγωνίζεται για την εξάλειψη του βάρβαρου αυτού εθίμου.

Ας δούμε όμως ακριβώς για τι πράγμα μιλάμε. Ο FGM (Female Genital Mutilation όπως είναι ο όρος στα αγγλικά) είναι μια παλιά -σχεδόν αρχαία- παράδοση στην Αφρική και στην Ασία, ένα είδος γυναικείας περιτομής, όπου τα νεαρά κορίτσια ακρωτηριάζονται χωρίς να συντρέχουν ιατρικοί λόγοι. Και για ποιο λόγο γίνεται αυτό; Ο βασικός έχει να κάνει με τον απόλυτο έλεγχο της γυναικείας σεξουαλικότητας. Μέσω του FGM οι γυναίκες δεν έχουν επιθυμία ούτε φτάνουν σε κορύφωση και έτσι θεωρείται ότι ελέγχονται από τον σύζυγο και θα είναι πιστές στη φροντίδα του και στην ανατροφή των παιδιών. Αν και σε καμία θρησκεία δεν αναφέρεται ως απαραίτητο για να παντρευτούν τα νεαρά κορίτσια, πολλοί λαοί επικαλούνται τα θρησκευτικά τους δόγματα. Έτσι λειτουργεί η πεποίθηση ότι το κορίτσι που έχει υποστεί FGM είναι «καθαρό» και «αγνό» και άρα «άξιο» να παντρευτεί. Στην αντίθετη περίπτωση, δεν υπάρχει κάποια κοινωνική αποκατάσταση και τα κορίτσια αυτά γίνονται σκλάβες ή εκδιώκονται από τις οικογένειές τους.

Η νοοτροπία αυτή είναι απόρροια κοινοτήτων όπου δεσπόζει η πατριαρχία. Ο φόβος για την κλειτορίδα συναντάται ακόμη και σήμερα σε πατριαρχικές σέκτες όπου οι άντρες μεγαλώνουν με την άποψη ότι πρόκειται για ένα όργανο που διογκώνεται και μπορεί να τους καταστήσει ανίκανους σεξουαλικά, ενώ οι γυναίκες με την άποψη ότι τα γεννητικά τους όργανα δεν είναι όμορφα και για αυτό πρέπει να αφαιρούνται. Επιπλέον, θεωρούν ότι τα σημεία που αφαιρούνται είναι αντρικά στοιχεία και με τη διαδικασία αυτή το κορίτσι γίνεται γυναίκα. Περίπου στις αρχές του 1920 συναντάμε αναφορές από ιεραπόστολους στην Κένυα, οι οποίοι ξεκίνησαν έναν άνισο αγώνα για να σταματήσει ο ακρωτηριασμός των μικρών κοριτσιών. Το 1959 τα Ηνωμένα Έθνη θα ζητήσουν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να επέμβει και να ερευνήσει το θέμα αλλά αυτός θα το απορρίψει, δηλώνοντας ότι δεν πρόκειται για κάτι ιατρικό.

Αυτό όμως που απέρριψε ο Π.Ο.Υ. ως μη ιατρικό, εφαρμόζεται σε κορίτσια κυρίως μέχρι την ηλικία των πέντε ετών και σε κάποιες χώρες στην εφηβική ηλικία. Η διαδικασία γίνεται από κάποιον πρακτικό, ή κάποια μεγάλης ηλικίας γυναίκα, οι οποίοι πληρώνονται από τους γονείς για να το κάνουν. Ένα από τα πιο σοκαριστικά στοιχεία που έχει καταγραφεί για τον FGM είναι η απουσία αναισθησίας και αποστείρωσης των εργαλείων. Τα εργαλεία αυτά μπορεί να είναι ένα παλιό ξυράφι, μια λεπίδα μικρή, ένα κομμάτι γυαλί, ένα ψαλιδάκι ή κάποιο νυστέρι, ενώ έχουν καταγραφεί μαρτυρίες όπου χρησιμοποιούν τα νύχια τους ή κάποιο υγρό για καυτηριασμό της περιοχής.

Περίπου έξι χιλιάδες κορίτσια μέχρι δεκατεσσάρων ετών ακρωτηριάζονται καθημερινά. Αυτή τη στιγμή οι αριθμοί φωνάζουν ότι στον πλανήτη Γη υπάρχουν, ζούνε και παλεύουν περίπου εκατόν ογδόντα εκατομμύρια γυναίκες που έχουν υποστεί FGM. Και αυτό το αποτρόπαιο έθιμο έχει καταφέρει να διαδοθεί σε ολόκληρο τον κόσμο. Αν και έχει απαγορευτεί δια νόμου σε χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, εξακολουθεί να εφαρμόζεται παράνομα και κρυφά ανάμεσα σε κοινότητες ατόμων που προέρχονται από χώρες που διατηρούν την παράδοση. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών το 1993 συμπερίλαβε τον FGM στη λίστα με τις μορφές έμφυλης βίας και δέκα χρόνια μετά καθιέρωσε την έκτη Φεβρουαρίου ως παγκόσμια ημέρα μηδενικής ανοχής απέναντι στον FGM. Το 2012 συμπεριέλαβε το έθιμο αυτό στη λίστα με όλα όσα παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Υπάρχουν τέσσερις μορφές FGM: Η ολική ή μερική κλειτοριδεκτομή, η αφαίρεση των εξωτερικών σημείων του αιδοίου και της κλειτορίδας, η αφαίρεση εσωτερικών και εξωτερικών σημείων και το «ράψιμο» της περιοχής για να ενωθούν τα κομμάτια που απέμειναν και τέλος, οι άτσαλες και ακανόνιστες περικοπές σημείων των γεννητικών οργάνων με τρυπήματα και καυτηριασμούς. Η πρώτη μορφή είναι η πιο συχνά εφαρμοζόμενη, καθώς δε προκαλεί μεγάλη αιμορραγία. Η τρίτη μορφή όμως είναι η χειρότερη, καθώς με το «ράψιμο» της περιοχής αφήνουν μια μικρή τρύπα, την οποία «ανοίγει» ο σύζυγος την πρώτη νύχτα του γάμου, είτε ο ίδιος, είτε χρησιμοποιώντας κάποιο αιχμηρό αντικείμενο.

Όπως είναι αναμενόμενο, μετά τον FGM λίγα κορίτσια επιβιώνουν. Κάποια πεθαίνουν από αιμορραγία τη στιγμή εκείνη και κάποια μερικές μέρες μετά. Κι αν επιζήσουν της διαδικασίας ζούνε μια κόλαση πόνου την πρώτη νύχτα του γάμου, η οποία κόλαση συνεχίζεται σε κάθε επαφή και εκτοξεύεται σε κάθε τοκετό. Στα προβλήματα αυτά που προκαλεί ο FGM έρχονται να προστεθούν και αυτά των λοιμώξεων στο ουροποιητικό σύστημα, ο τέτανος από τα σκουριασμένα εργαλεία, προβλήματα στην περίοδο, καθώς και η ολική διάλυση της ψυχικής υγείας των γυναικών.

Το 1988 η Σομαλή ποιήτρια Dahabo Muse θα κερδίσει βραβείο για το ποίημά της «Feminine Pain», το οποίο μιλάει για την κλειτοριδεκτομή και για τις συνέπειές της. Συγκεκριμένα αναφέρει «… “Τρεις γυναικείες λύπες” τις έλεγε η γιαγιά μου. “Η μέρα της περιτομής, του γάμου η νύχτα και του παιδιού η γέννηση, είναι η τριπλή γυναικεία θλίψη”». Μέσα από το στίχο αυτό παρουσιάζει το σωματικό και ψυχικό πόνο της γυναίκας που έχει υποστεί τον ακρωτηριασμό και τις επιπτώσεις αυτού στις πιο «όμορφες» στιγμές της ζωής της.

Το ότι ο FGM έχει απαγορευτεί δια νόμου σε πολλές χώρες του κόσμου, δεν έχει καταφέρει να σταματήσει τον αριθμό των θυμάτων από το να ανεβαίνει, σχεδόν ανεξέλεγκτα. Σύμφωνα με τη UNICEF, το 2015 στη Σομαλία, στην Αίγυπτο, στη Σιέρα Λεόνε, στο Σουδάν και στην Αιθιοπία το ποσοστό των γυναικών που έχουν ακρωτηριαστεί αγγίζει και πολλές φορές ξεπερνάει το 90%. Οξύμωρο αν σκεφτείς ότι στην Αίγυπτο απαγορεύτηκε με νόμο το 2007. Στην Ελλάδα ακούσαμε για πρώτη φορά οι περισσότεροι για την κλειτοριδεκτομή το 1997, όταν μια Κενυάτισσα πρόσφυγας ζήτησε άσυλο από το ελληνικό κράτος, για να προστατεύσει τις τρεις κόρες της από τη διαδικασία αυτή. Και ξαναήλθε στο προσκήνιο το 2017, όταν η Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ξένη Δημητρίου, διέταξε τη διενέργεια έρευνας για την εφαρμογή του FGM σε ανήλικα κορίτσια σε hotspot, μετά από πληθώρα ανώνυμων καταγγελιών.

Η Waris Dirie, μιλώντας για τη δική της εμπειρία κατάφερε τη δεκαετία του ’90 να σοκάρει αλλά και να στρέψει την προσοχή του κόσμου σε αυτήν τη μορφή κακοποίησης των γυναικών. Η ίδια στο πρώτο της βιβλίο «Λουλούδι της Ερήμου» το 1998 περιγράφει τη σκηνή του δικού της ακρωτηριασμού με σοκαριστικές λεπτομέρειες. Αναφερόμενη στο γεγονός, θα σχολιάσει ότι η εξαιρετικά επίπονη αυτή διαδικασία γίνεται για την απόλαυση των αντρών και μάλιστα η σφιχτή συρραφή των κομμένων τμημάτων της γενετικής περιοχής γίνεται έτσι ώστε να αυξηθεί η ερωτική ευχαρίστηση του εκάστοτε συζύγου. Την ίδια χρονιά που έδωσε τη συνέντευξη στο περιοδικό Marie Claire, η Waris Dirie θα ανεβεί στα έδρανα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών και θα μιλήσει με όλη τη δύναμη της φωνής της για το έθιμο αυτό που έχει γίνει βασανιστήριο για πολλά κορίτσια στη χώρα της και μέχρι το 2003 θα είναι  Ειδική Πρέσβειρα των Η.Ε. για την καταπολέμηση του FGM. Έχει ιδρύσει το Desert Flower Foundation στη Βιέννη και μέσω αυτού έχει οργανώσει δράσεις και ομιλίες σε όλο τον κόσμο για την εξάλειψη της παράδοσης.

Η Dirie συγχώρησε τη μητέρα της που την επέβαλε σε αυτό βασανιστήριο, το οποίο στοίχισε τη ζωή των άλλων δύο αδερφών της. Σε ένα ντοκιμαντέρ μαθητριών στην Αγγλία για τον FGM με τίτλο «Cut» θα πει: «Εύχομαι να δω όσο ζω την εξάλειψη του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων σε όλες τις χώρες του κόσμου, καθώς είναι ενάντια στον Θεό τον ίδιο και σε ό,τι έχει αυτός δημιουργήσει, είναι κάτι ενάντια στους νόμους και στα ανθρώπινα δικαιώματα». Η Dirie έκανε τη διαφορά και βγήκε και μίλησε. Και δυστυχώς δεν τολμούν να το κάνουν πολλές γυναίκες. Αν έβγαιναν όλες, τότε οι αριθμοί ίσως να ήταν διαφορετικοί. Αλλά δεν υπάρχει κατάλληλη ώρα για να βγει να μιλήσει κάποιος που έχει κακοποιηθεί. Όταν λοιπόν ο ίδιος δεν μπορεί, πρέπει να υπάρχουν αυτοί που θα σταθούν όρθιοι με κάθε κόστος και θα φωνάξουν με όση δύναμη διαθέτουν στα πνευμόνια τους, για όλους εκείνους που δεν έχουν φωνή επειδή κάποτε τους στερήθηκε με τον πιο βάναυσο τρόπο.