Όταν το να έχεις tatoo σήμαινε πως έχεις κάνει φυλακή

Αν και στις μέρες μας το tattoo ή αλλιώς δερματοστιξία είναι προϊόν μόδας και lifestyle, για πολλά χρόνια υπήρξε κοινωνική έκφραση που ο κόσμος είχε συνδέσει στο μυαλό του με τον υπόκοσμο και τη φυλακή. Στην Αρχαία Ελλάδα –για παράδειγμα- η δερματοστιξία θεωρούνταν κάτι βάρβαρο και ξένο, γι’ αυτό τη συναντούσαμε στους σκλάβους και στους αιχμαλώτους, ενώ στο Βυζάντιο ήταν μια μέθοδος στιγματισμού των κακοποιών. Από την άλλη πλευρά, για τους Ινδιάνους της Βόρειας Αμερικής ήταν σύμβολο ανδρείας, ενώ για τους Εσκιμώους Ινουίτ σύμβολο ομορφιάς.

Για να δούμε όμως γιατί και πώς συνδέθηκε η δερματοστιξία με τις φυλακές, θα πρέπει πρώτα να ανατρέξουμε σε κάποια ιστορικά στοιχεία. Η λέξη tattoo προέρχεται από τη λέξη «tatau», η οποία σε γλώσσα της Πολυνησίας σημαίνει «το εντυπωσιακό (ta) που σηματοδοτεί κάτι (tau)». Κι όχι τυχαία, καθώς η πρώτη επίσημη καταγεγραμμένη μαρτυρία ναυτικών για τη δερματοστιξία ήταν η επαφή τους με ιθαγενείς της περιοχής, οι οποίοι είχαν σχεδόν το 80% του σώματός τους καλυμμένο με tattoo. Για τους ιθαγενείς αυτούς, η κάλυψη σχεδόν όλου του σώματος με tattoo ήταν μια ιερή παράδοση κι ειδικά για τους νεαρούς άντρες. Με την ενηλικίωσή τους έπρεπε να το κάνουν σε ειδική ιεροτελεστία κι αν πονούσαν πολύ και το σταματούσαν, τότε χαρακτηρίζονταν για μια ζωή ως δειλοί.

Οι ναυτικοί το έφεραν μαζί τους στις δυτικές κοινωνίες ως συνήθεια κι ως «σουβενίρ» από τα ταξίδια τους. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι αποτελούσε για τον αντρικό πληθυσμό της παλιάς εποχής ένα δείγμα τόλμης κι ανδρείας. Κι όταν μιλάμε για τόλμη, μιλάμε κι ενδεχομένως για ένα βασικό χαρακτηριστικό των κακοποιών.

Αφού σχεδόν οι περισσότεροι κατάδικοι είχαν κάποιο tattoo στο σώμα τους, θα λέγαμε ότι ήταν αναμενόμενο αυτή η κοινωνική έκφραση να περάσει και να εξελιχθεί μέσα στις φυλακές. Εκεί πίσω από τα κάγκελα, τα tattoo απέκτησαν, όχι μόνο ένα, αλλά τρεις συμβολισμούς. Ο πρώτος έχει να κάνει με το πού ανήκει ο κάθε κρατούμενος. Κι όταν λέμε «πού ανήκει» εννοούμε σε ποια συμμορία ή σε ποια ιδεολογία, μιλώντας για σύμβολα κυρίως ηγετικής ή/και ρατσιστικής φύσεως (κορώνα, αγκυλωτός σταυρός κα). Αυτό το συμβολισμό των tattoo τα συναντάμε κυρίως σε Αμερικανούς, Ρώσους και Ιάπωνες κρατούμενους. Ο δεύτερος συμβολισμός είναι τα tattoo που γίνονται για επίδειξη δύναμης, όπως ισχύει και σε πολλούς πολιτισμούς. Ο τρίτος συμβολισμός όμως είναι και ο πιο κωδικοποιημένος και πολύπλοκος κι αφορά τα tattoo που «κρύβουν» κάποιο κρυφό μήνυμα, το οποίο και συνδέεται με στιγμές τόσο από την παράνομη ζωή τους, όσο κι από την προσωπική.

Τα σχέδια που συναντάμε στα tattoo των φυλακισμένων ποικίλλουν αλλά υπάρχουν κάποια που εμπίπτουν κυρίως στον τρίτο συμβολισμό κι έχουν το δικό τους κρυμμένο μυστικό. Το πιο διαδεδομένο κι εμφανές είναι ο ιστός της αράχνης, ο οποίος γίνεται κυρίως στον αγκώνα κι είναι ένα σύστημα καταμέτρησης των χρόνων φυλάκισης. Τον ίδιο συμβολισμό έχει και το ρολόι χωρίς δείκτες, που εμφανίζεται σε σώματα κυρίως από ισοβίτες. Επίσης, είναι συχνά και τα κωδικοποιημένα tattoo με αριθμούς, όπως ο αριθμός 13 που σημαίνει ατυχία ή αριθμοί που αντιστοιχούν σε γράμματα της αλφαβήτου.

Το πιο περίεργο –θα λέγαμε– σχέδιο είναι οι κουκκίδες και το δάκρυ. Το δάκρυ συνήθως γίνεται tattoo στο δεξί μάτι και συμβολίζει είτε τον φόνο που έκανε ο κατάδικος, είτε την επιθυμία του να εκδικηθεί τον φόνο κάποιου δικού του ατόμου. Οι κουκκίδες όμως έχουν άλλη ερμηνεία. Αν είναι τρεις κι είναι κάτω από το μάτι σε τριγωνική θέση, τότε συμβολίζουν το moto «Mi vida loca» της μεξικανικής μαφίας. Αν είναι 5, στο χέρι κάτω από τον αντίχειρα, συνήθως οι 4 σχηματίζουν τετράγωνο κι η 1 βρίσκεται στη μέση, συμβολίζοντας έτσι τους 4 τοίχους του κελιού και τον έγκλειστο στη μέση. Είναι το χαρακτηριστικό και πιο εμφανές tattoo που δηλώνει ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος έχει κάνει φυλακή.

Χρειάστηκαν πολλά χρόνια για ν’ αλλάξει η νοοτροπία για τη δερματοστιξία και ν’ αποσυνδεθεί από τις φυλακές. Ήδη βλέπουμε μια απενοχοποίηση από τη δεκαετία του ’70 με τον κόσμο ν’ αντιμετωπίζει το tattoo ως τέχνη κι όχι σύμβολο παραβατικότητας. Επειδή όμως στις φυλακές απαγορεύεται ακόμη και σήμερα να κάνουν tattoo οι έγκλειστοι, κυρίως λόγω του ότι δεν επιτρέπονται τα απαραίτητα γι’ αυτό σύνεργα, οι κατάδικοι έκαναν αυτοσχέδια, χωρίς ν’ ακολουθούν κανόνες υγιεινής κι αποστείρωσης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την έξαρση και μετάδοση της Ηπατίτιδας και του HIV και γι’ αυτό τη δεκαετία του ’80 ο κόσμος ήταν ακόμα διστακτικός.

Με την άνοδο της pop κουλτούρας και της rock μουσικής από τη δεκαετία του ’90 και μετά, η δερματοστιξία κατάφερε να εδραιωθεί ως μια μορφή τέχνης που συμβολίζει ωραίες αναμνήσεις, στιγμές και σκέψεις, αποτινάσσοντας από πάνω της την έκφραση της φυλακισμένης ψυχής που την ακολουθούσε για δεκαετίες. Το τατουάζ είχε τη δική του ιστορία λοιπόν, ελεύθερο ή πίσω από κάγκελα, μα πάντα με μια δική του γοητεία.

Θέλουμε και τη δική σου ιστορία!

Στείλε το άρθρο σου στο info@pillowfights.gr και μπες στη μεγαλύτερη αρθρογραφική ομάδα!

Μάθε περισσότερα ΕΔΩ!