"Sanditon": Το καταπληκτικό κύκνειο άσμα της Jane Austen

Για τους λάτρεις της αγγλικής λογοτεχνίας και για τους ρομαντικούς η Jane Austen θεωρείται, αν όχι η κορυφαία, μία από τις σπουδαιότερες εκπροσώπους του είδους. Ήταν μία γυναίκα, που μέσα σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία, χάρισε στον κόσμο λογοτεχνικά αριστουργήματα όπως η «Λογική και Ευαισθησία», η «Περηφάνια και Προκατάληψη», η «Έμμα» και η «Πειθώ». Γεννήθηκε τον χειμώνα του 1775 στο Hamshire σε μια μεγάλη οικογένεια με 8 παιδιά. Μέσα από τις περιπέτειες της οικογένειάς της και των αδερφών της εμπνεύστηκε πολλά μέρη των μυθιστορημάτων της και παρόλο που η ίδια γνώρισε τον έρωτα στη ζωή της, δεν παντρεύτηκε ποτέ. Για παράδειγμα, όπως αναφέρει στη «Λογική και Ευαισθησία» οι δύο αδελφές Dashwood, όταν έχασαν τον πατέρα τους χρειάστηκε, να μετακομίσουν σε μια αγροικία, την οποία τους την παραχώρησε κάποιο συγγενικό πρόσωπο. Κάπως έτσι έγινε και το 1808, όταν η Jane, η μητέρα της, η αδερφή της και η αγαπημένη της φίλη, λόγω οικονομικής δυσχέρειας, εγκαταστάθηκαν σε ένα τέτοιο σπίτι που τους παραχώρησε ο αδερφός της  Edward Austen.

Τα βιβλία της Austen δε γράφτηκαν μονομιάς. Αντιθέτως, ανάλογα και σε ποιο μέρος βρισκόταν, τα διόρθωνε και συχνά πυκνά άλλαζε τους τίτλους. Το 1897, έχοντας τελειώσει ένα πρώτο σχέδιο του διασημότερου έργου της «Περηφάνια και Προκατάληψη», του είχε δώσει τον τίτλο «First Impressions» («Πρώτες Εντυπώσεις»). Το βιβλίο της «Northanger Abbey» αρχικά ονομαζόταν «Susan» και μετά «Catherine». Σε όσα έργα της εκδόθηκαν όσο ζούσε η συγγραφέας, δεν αναγραφόταν πουθενά το όνομά της. Το 1811 εκδόθηκε η «Λογική και ευαισθησία» και δύο χρόνια μετά, ο ίδιος εκδοτικός οίκος θα εκδώσει την «Περηφάνια και Προκατάληψη», το οποίο βιβλίο θα γίνει μεγάλη εμπορική επιτυχία και θα επανεκδοθεί δύο φορές μέσα στην ίδια χρονιά. Το 1815 ξεκίνησε να γράφει το βιβλίο «Πειθώ», το οποίο στην αρχή είχε το τίτλο «The Elliots» λόγω των αναφορών στην οικογένεια τής πρωταγωνίστριας Ann Elliot κι έναν χρόνο μετά θα καταφέρει να το τελειώσει, αλλά δυστυχώς η υγεία της θα υποστεί μεγάλο πλήγμα.

Στις αρχές του 1817 θα ξεκινήσει να γράφει το μυθιστόρημά της «The Brothers» («Τα αδέλφια») και λίγο αργότερα, αυτά της τα χειρόγραφα θα πάρουν τον τίτλο «Sanditon». Δυστυχώς, τα χειρόγραφα παρέμειναν μόνο στα 12 κεφάλαια, γιατί τον Μάρτη της ίδιας χρονιάς, η υγεία της θα επιδεινωθεί και η ιστορία του Sanditon δε θα μπορέσει να έχει το τέλος που είχε φανταστεί η Austen. Στις 18 Ιουνίου 1817 θα πεθάνει στο Winchester και λίγες μέρες μετά θα κηδευτεί στον Καθεδρικό Ναό της περιοχής. Τον Δεκέμβρη του 1817 θα εκδοθούν μαζί το «Northanger Abbey» και η «Πειθώ». Ο αδερφός της Henry Austen για πρώτη φορά θα γράψει το βιογραφικό της αδελφής του σε αυτά τα δύο βιβλία, αποκαλύπτοντας στο αναγνωστικό της κοινό την ταυτότητα του δημιουργού. Σύμφωνα όμως με τα βιογραφικά στοιχεία που μας έχουν παραθέσει σε κείμενά τους μέλη της οικογένειας Austin, το «Sanditon» ήταν ουσιαστικά το τελευταίο κείμενο που έγραψε κι ας έμεινε ανολοκλήρωτο.

Αν κι έμειναν σχεδόν για έναν αιώνα στην αφάνεια, αυτά τα τελευταία χειρόγραφα της Austen εκδόθηκαν το 1925 με τον τίτλο «Fragment of a novel» σε μόλις 250 αντίτυπα. Αυτή τη στιγμή – όπως αναφέρει το επιλογικό σημείωμα της ελληνικής έκδοσης- υπάρχουν πάνω από ογδόντα εκδοχές για το πώς τελειώνει η ιστορία. Το «Sanditon» στην Ελλάδα εκδόθηκε το Νοέμβριο του 2017 από τις εκδόσεις Κοβάλτιο. Λίγο πολύ σε αυτά τα 12 κεφάλαια βλέπουμε τη νεαρή πρωταγωνίστρια Charlotte Heywood να ξεκινάει τις περιπέτειές της σε ένα παραθαλάσσιο θέρετρο, το Sanditon, γνωρίζοντας την οικογένεια των αδερφιών Parker, γι’ αυτό κι ο αρχικός τίτλος ήταν «The Brothers». Εκεί θα γνωρίσει και τον ιδιαίτερο κύριο Sydney Parker, ο οποίος θα είναι πρωταγωνιστής της ιστορίας μαζί της.

Δε θα μάθουμε ποτέ πώς τελειώνει η δική τους ιστορία και αν «…θα κατάφερναν ποτέ να ‘κλέψουν τη δόξα’ από την Elizabeth Bennett και τον κύριο Darcy» -όπως γράφει το οπισθόφυλλο του βιβλίου. Όμως, ο Sydney και η Charlotte καταφέρνουν αμέσως να δώσουν τροφή στον αναγνώστη, για να πλάσει αυτός τη δική του εξέλιξη της ιστορίας. Μέσα από αυτά τα χειρόγραφα η Austen, έχοντας φτάσει σε μια ώριμη ηλικία πλέον, παρουσιάζει ένα νέο κόσμο που χτίζεται, εξελίσσεται και παράλληλα θίγει έστω και σε λίγες μόλις σελίδες κάποια κοινωνικά ζητήματα όπως αυτά της γυναικείας χειραφέτησης και των κοινωνικών τάξεων. Επιπλέον, βλέπουμε ότι κι εδώ το χρήμα και οικονομική κατάσταση είναι αυτά που ακόμα κινούν τα νήματα στην κοινωνία εκείνης της εποχής. Και μέσα σε όλα η νεαρή Charlotte, προερχόμενη από ένα χωριό, προσπαθεί να γνωρίσει έναν καινούργιο κόσμο, εντελώς διαφορετικό με την αφέλεια της νεαρής της ηλικίας. Προσπαθεί να καταλάβει πράγματα, που αν δεν έφευγε από το σπίτι της, ίσως και να μην τα συναντούσε ποτέ.

Η τελευταία εκδοχή της ιστορίας που είδαμε στη μικρή οθόνη είναι η σειρά «Sanditon», μια παραγωγή του ITV που προβλήθηκε σε τρεις season σε ένα σύνολο 20 επεισοδίων. Η πρώτη season βγήκε στον αέρα το 2019 και μετά την πανδημία προβλήθηκαν οι άλλες δύο: η δεύτερη το 2022 και η τρίτη το 2023. Στη σειρά είδαμε να θίγονται κοινωνικά ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η οικονομική ανέχεια, οι φυλετικές διακρίσεις, η ποινική καταδίκη των ομοφυλόφιλων, η κατάργηση της δουλείας και τα δικαιώματα των γυναικών. Τα 12 κεφάλαια του χειρόγραφου της Austen ουσιαστικά έδωσαν τροφή μόνο στο 1o επεισόδιο. Tο σενάριο επιμελήθηκε ο Andrew Davis. Ο Ουαλός σεναριογράφος και συγγραφέας είχε επιμεληθεί και τη μίνι σειρά «Pride and Prejudice» το 1995 με τον Colin Firth στο ρόλο του εκκεντρικού κυρίου Darcy. Η πρώτη season της σειράς έλαβε διφορούμενες κριτικές. Στον πρωταγωνιστικό ρόλο είδαμε τη Rose Williams ως Charlotte Heywood και τον Sydney Parker ενσάρκωσε ο ελληνικής καταγωγής Teo James. Μετά όμως το τέλος της πρώτης season, o James αποχώρησε από τη σειρά και οι περιπέτειες της νεαρής Charlotte συνεχίστηκαν με τη γνωριμία της με τον μυστηριώδη κύριο Alexander Colbourne.

Βέβαια, η απήχηση της σειράς δεν ήταν και τόσο θετική. Η επιμονή όμως των fans της σειράς κατάφερε να βοηθήσει τους παραγωγούς της σειράς να μπορέσουν να κάνουν ακόμα δύο season. Η κριτική όπως προαναφέραμε ήταν διφορούμενη, καθώς υπήρχαν αυτές οι φωνές που έλεγαν ότι ο τρόπος που αποτυπώθηκαν στη σειρά σκηνές που περιείχαν γυμνό, απείχαν κατά πολύ από τον κόσμο της Jane Austen. Και ενώ ξέρουμε ότι σε όλα της τα βιβλία οι πρωταγωνιστές της έχουν πάντα αυτό το happy ending, το τέλος της πρώτης season βρήκε τους θεατές να μην μπορούν να καταλάβουν, γιατί το πρωταγωνιστικό ζευγάρι τράβηξε χωριστούς δρόμους. Οι κακές γλώσσες μίλησαν για άσχημες σχέσεις μεταξύ των πρωταγωνιστών. Παρόλα αυτά η δεύτερη και η τρίτη season πήραν πιο καλές κριτικές. Προστέθηκαν νέα μέλη στο cast και υπήρξαν πιο πολλές ιστορίες που εξελίσσονταν παράλληλα με αυτήν τη νεαρής Charlotte. Το σίγουρο πάντως είναι ένα: ο σεναριογράφος Andrew Davis, έχοντας εντρυφήσει πάρα πολύ στον κόσμο της Jane Austen, χρησιμοποίησε τόσο στην πρώτη, όσο και στις δύο τελευταίες season, ατάκες και περιστατικά που έχουν βγει από άλλα βιβλία της συγγραφέα. Θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα εράνισμα από όσα χάρισε η πένα της Austen στον κόσμο.

Αυτό το «ακατέργαστο διαμάντι» – όπως αναφέρει το επιλογικό σημείωμα της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου-  είναι ίσως ένα δώρο της Austen σε κάθε αναγνώστη, προτρέποντάς τον να φτιάξει τη δική του εκδοχή της ιστορίας, χρησιμοποιώντας τα 12 κεφάλαια ως αρχή. Όλοι οι ήρωες πρωταγωνιστές του ρομαντικού κόσμου της Austen όπως οι αδελφές Dashwood, η Ann Elliot και ο Frederick Wentworth, η Elisabeth Benett και ο Mrs Darcy, η Emma Woodhouse και ο Edmund Bertram, η Catherine Morland, η Fanny Price έφτασαν στην κατάληξη της ιστορίας τους, ενώ η Charlotte και ο Sydney θα μείνουν στην ιστορία ως το ζευγάρι που θα ψάχνει πάντα να βρει το δικό του τέλος. Αυτό το ευχάριστο τέλος που έχει κάθε δυνατός έρωτας.