Τι κάνει ο εκπαιδευτικός αν δει πως κάτι δεν πάει καλά στο σπίτι;

Κάθε χρόνο ο εκπαιδευτικός καλείται να γνωρίσει την καινούρια του τάξη και να διαμορφώσει μια εικόνα της ανάπτυξης κάθε παιδιού. Η επαφή και η συνεργασία με την οικογένεια επιβάλλεται και του δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Η διαβίωση σε ένα ήρεμο οικογενειακό περιβάλλον δίνει στο ίδιο το παιδί τη δυνατότητα να ξεδιπλώσει τα ταλέντα του και να δείξει τις ικανότητές του στην τάξη. Υπάρχει όμως και μια μερίδα παιδιών που βιώνει δύσκολες καταστάσεις στο σπίτι και το «μεταφέρει» κατά κάποιο τρόπο και στο σχολείο. Αυτό είναι κάτι που δεν ξεφεύγει εύκολα από το μάτι του εκπαιδευτικού, ακόμα κι αν οι γονείς δε θέλουν να δείξουν πως κάτι δεν πάει καλά ή συνειδητά προσπαθούν να το κρύψουν.

Τι σημαίνει όμως δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον; Εδώ οι περισσότεροι θα απαντήσουν πως πρόκειται για κάποιας μορφής εκμετάλλευση από μέλος ή μέλη της οικογενείας, αλλά δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό. Ένα διαζύγιο, μια απώλεια γονιού ή συγγενή ή ακόμα και η απουσία του ενός από τους δύο γονείς στο εξωτερικό για δουλειά είναι βιώματα που ένα παιδί στην ηλικία των 5-6 χρονών –ίσως και παραπάνω– δεν μπορεί να διαχειριστεί με ωριμότητα. Είναι πολλές οι φορές που οι γονείς δεν το εντοπίζουν εγκαίρως το πρόβλημα ή που και οι ίδιοι δεν μπορούν να διαχειριστούν τις καταστάσεις. Κάπως έτσι το παιδί μεταφέρει στοιχεία του οικογενειακού μικρόκοσμου στη σχολική τάξη.

Τι μπορεί να κάνει ο εκπαιδευτικός όταν βλέπει ορισμένα στοιχεία που είναι ενδείξεις δύσκολων καταστάσεων; Όταν εντοπίζει κάποια εμπόδια που δεν επιτρέπουν στο παιδί να ανοιχτεί στους φίλους του, να αναπτυχθεί φυσιολογικά, να συμμετέχει στο παιχνίδι, να αποκτήσει τις ίδιες γνώσεις και δεξιότητες με τους συνομηλίκους του; Πρόκειται ίσως για την πιο μεγάλη δυσκολία που έχει λειτούργημα του δασκάλου κι αυτό γιατί πολλές φορές η δική του φωνή είναι φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Όταν υπάρχουν δείγματα πως το παιδί υφίσταται κάποιας μορφής κακοποιητική συμπεριφορά ο εκπαιδευτικός οφείλει να κάνει αναφορά στην υπηρεσία ανηλίκων, ώστε να κινηθούν νομικές διαδικασίες. Δυστυχώς όμως έχουν καταγραφεί αρκετές περιπτώσεις που ενώ οι γονείς φέρονταν άσχημα στα παιδιά τους, έστρεψαν το μένος τους στους εκπαιδευτικούς και σε όποιον άλλο θέλησε να βοηθήσει ή να παρέμβει. Κάπου εκεί, μαζί με το γρανάζι της γραφειοκρατίας, οι υποθέσεις «κολλούσαν» με τη ζωή στο σπίτι να γίνεται χειρότερη.

Όταν, λοιπόν, ο εκπαιδευτικός δει ότι δεν μπορεί να βρεθεί δραστική λύση, η μόνη του επιλογή είναι να δημιουργήσει ένα περιβάλλον για το παιδί στην σχολική τάξη, όπου θα μπορέσει να «ανοιχτεί» χωρίς να φοβάται, να βρει φίλους και να παίξει όπως όλα τα παιδιά της ηλικίας του, να γνωρίσει έναν άνθρωπο που θα τον επιβραβεύει για την επιτυχία και θα τον ενθαρρύνει σε κάθε αποτυχία. Αυτό το πρόσωπο μπορεί να είναι ο εκπαιδευτικός. Ο δάσκαλος πολλές φορές μπορεί να εξηγήσει απλά και σε συνεργασία με τους γονείς ή κάποιον ειδικό γιατί ο παππούς αρρώστησε και «έφυγε», ενώ πριν από αυτό έζησαν πολλά ωραία πράγματα μαζί. Επίσης, μπορεί να βοηθήσει το παιδί να καταλάβει γιατί ο μπαμπάς έπρεπε να φύγει για λίγο καιρό μακριά για δουλειά, εξηγώντας του πως όπου κι αν βρίσκεται θα ‘ναι πλάι του και πως θα γυρίσει κάποια στιγμή. Είναι το άτομο που μπορεί να δείξει στο παιδί ότι υπάρχει και θετική πλευρά σε κάθε κατάσταση και να το βοηθήσει να δει τα πράγματα αισιόδοξα.

Δεν είναι εύκολο το λειτούργημα του εκπαιδευτικού. Το εκπαιδευτικό σύστημα συχνά-πυκνά δυσχεραίνει ακόμα περισσότερο τη δουλειά του στην τάξη. Από τις πιο μικρές τάξεις του παιδικού σταθμού και του νηπιαγωγείου μέχρι το Λύκειο και τα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, ο εκπαιδευτικός καλείται να βρει μια χαραμάδα στον τοίχο για να αφήσει το φως να μπει για όλα τα παιδιά, να χτίσει γέφυρες –όπως είπε ο Νίκος Καζαντζάκης– για να περάσουν απέναντι οι μαθητές και μετά να τις γκρεμίσει για να μάθουν να φτιάχνουν δικές τους. Στην πορεία τους στις τάξεις οι εκπαιδευτικοί θα χρειαστεί να γίνουν οι ίδιοι γέφυρες για κάποια παιδιά, ώστε να τα στηρίξουν στα δύσκολα και να τα βοηθήσουν να περάσουν απέναντι με όσο το δυνατό λιγότερες πληγές.